Μια σοβαρή πρόκληση για τη Δημόσια Υγεία κρύβεται κάτω από την γοητεία, την ιστορία, τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωντάνια της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης. Η πόλη υποφέρει από:
- μερικά από τα υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη Δυτική Ευρώπη,
- σοβαρή έλλειψη πράσινων χώρων και
- ανησυχητικά επίπεδα ηχορύπανσης.
Όπως καταγράφεται σε μελέτη του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΚΕΠΥ), μια ανάλυση μεταξύ 866 ευρωπαϊκών πόλεων κατέταξε τη Θεσσαλονίκη στην 64η χειρότερη θέση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, στην 46η χειρότερη θέση σε ό,τι αφορά τον “δείκτη βλάστησης” και στην 24η χειρότερη θέση σε χώρους πρασίνου, με το 87% του πληθυσμού της πόλης να βρίσκεται κάτω από το υγιές όριο που έχει ορίσει ο ΠΟΥ.
Έχει υπολογιστεί πως 719 πρόωροι θάνατοι ετησίως στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης σχετίζονται με τη ρύπανση από μικροσωματίδια, και άλλοι 245 από την έλλειψη πρασίνου.
Η ερευνητική ομάδα, αποτελούμενη από τον καθηγητή Μανόλη Κογεβίνα, (φωτογραφία δεξιά) επιστημονικό διευθυντή του Severo-Ochoa στο Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) και την Georgia Dyer, MSc, σε συντονισμό και επιμέλεια του ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ Αλέξη Μπένου (φωτογραφία αριστερά), επισημαίνει την ανάγκη στροφής σε πολιτικές που στοχεύουν στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη με καθαρότερο αέρα. Σε αυτή την κατεύθυνση τάσσονται υπέρ της μετατροπής του χώρου της ΔΕΘ σε έναν μεγάλο ανοιχτό χώρο στο κέντρο της πόλης, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στον τρέχοντα σχεδιασμό που προβλέπει ανοικοδόμηση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση
Η ατμοσφαιρική ρύπανση στη Θεσσαλονίκη είναι ανησυχητικά υψηλή, με τις συγκεντρώσεις λεπτών σωματιδίων (PM2.5) και διοξειδίου του αζώτου (NO2) να υπερβαίνουν σταθερά τα συνιστώμενα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αυτή η ρύπανση προέρχεται κυρίως από τις εκπομπές της κυκλοφορίας, τις βιομηχανικές δραστηριότητες και τη θέρμανση κατοικιών. Επιστημονικά δεδομένα συνδέουν τη μακροχρόνια έκθεση σε τέτοιους ρύπους με μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως αναπνευστικές ασθένειες, καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο, ψυχιατρικές παθήσεις και ακόμη και πρόωρο θάνατο. Εχει υπολογιστεί οτι περίπου 166.000 θάνατοι τον χρόνο στην Ευρώπη οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση (Nieuwenhuijsen 2024). Τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις είναι ιδιαίτερα ευάλωτα.
Μια ανάλυση εκατοντάδων πόλεων της Ευρώπης (isglobalranking.org) κατηγοριοποίησε τη Θεσσαλονίκη στην 64η χειρότερη θέση. Η ρύπανση απο μικροσωματίδια υπολογιστηκε ότι προκαλεί κάθε χρόνο στην ευρύτερη Θεσσαλονίκη 719 πρόωρους θανάτους.
Έλλειμμα πράσινου
Οι πράσινοι χώροι είναι κάτι περισσότερο από αισθητικές βελτιώσεις, είναι ζωτικής σημασίας για την αστική υγεία. Πάρκα, κήποι και δενδροφυτεμένοι δρόμοι βοηθούν στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, στη ρύθμιση της θερμοκρασίας στις πόλεις και στην προώθηση της σωματικής δραστηριότητας και της ψυχικής ευεξίας. Διεθνείς μελέτες (Nieuwenhuijsen 2024) έχουν υπολογίσει ότι η έλλειψη χώρων πρασίνου προκαλούν περίπου 43.000 θανάτους ετησίως στην Ευρώπη με δεδομένο ότι πάνω από 60% του πληθυσμού έχει ανεπαρκή πρόσβαση σε πράσινο.
Η Θεσσαλονίκη υστερεί σε πράσινο ανά κάτοικο σε σύγκριση με πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (isglobalranking.org) και βρίσκεται όσον αφορά τον “δείκτη βλάστησης” (NDVI – Normalized Difference Vegetation Index) στην 46η χειρότερη θέση από τις 866 πόλεις που αξιολογήθηκαν, και όσον αφορά τους χώρους πρασίνου στην 24η χειρότερη θέση (Εικόνα 5).
Υπολογίστηκε ότι 87% του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης βρίσκεται κάτω από το υγιές όριο που έχει ορίσει ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) και ότι αυτή η έλλειψη οδηγεί σε 245 πρόωρους θανάτους ετησίως.
Η ίδια έλλειψη στερεί από τους κατοίκους φυσικά περιβάλλοντα που, παράλληλα, μπορούν να μειώσουν το άγχος, να βελτιώσουν τη διάθεση και να ενθαρρύνουν ενεργούς τρόπους ζωής, μειώνοντας έτσι τους κινδύνους για χρόνιες παθήσεις όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η υπέρταση.
Η ηχορύπανση
Αν και τα δεδομένα για την ηχορύπανση στη Θεσσαλονίκη είναι λιγότερο εκτενή, οι διαθέσιμες πληροφορίες δείχνουν ότι αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, κυρίως λόγω της έντονης κυκλοφορίας και της πυκνής αστικής δόμησης. Η χρόνια έκθεση σε θόρυβο δεν είναι απλώς ενοχλητική· αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία. Έχει υπολογιστεί ότι περίπου 60 εκατομμύρια κάτοικοι της Ευρώπης είναι εκτεθειμένοι σε υψηλά επίπεδα θορύβου που σχετίζονται με την υγεία. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο επίμονος θόρυβος μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα άγχους, διαταραχές ύπνου, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, και εξασθενημένη γνωστική ανάπτυξη στα παιδιά (Nieuwenhuijsen 2024).
Ένας άλλος “αόρατος” εχθρός, η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις προκλήσεις για την υγεία στις πόλεις, με την άνοδο της θερμοκρασίας να αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση των κυμάτων καύσωνα (van Daalen 2024). Η Θεσσαλονίκη δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς οι πυκνοκατοικημένες περιοχές της ενισχύουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, όπου οι θερμοκρασίες είναι σημαντικά υψηλότερες από τις γύρω αγροτικές περιοχές. Το κύμα καύσωνα του 2022 προκάλεσε περισσότερους από 60.000 θανάτους στη Δυτική Ευρώπη, και περίπου 3.000 στην Ελλάδα (Ballester και συν., 2024). Ο δείκτης θνησιμότητας του ελληνικού πληθυσμού (παίρνοντας υπόψη το μέγεθος και τη δομή των πληθυσμών της Ευρώπης) ήταν από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. καθαρότερος αέρας μειώνει την επιβάρυνση του οργανισμού σε ακραίες θερμοκρασίες.
Το μέλλον του χώρου της ΔΕΘ
Ένα ανοιχτό ζήτημα που θα μπορούσε να επηρεάσει θετικά την υγεία των πολιτών είναι η μελλοντική χρήση του χώρου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
“Πόλεις σε όλη την Ευρώπη όπως η Βαρκελώνη όπου εργαζόμαστε τα τελευταία χρόνια, έχουν δείξει ότι ο μετασχηματισμός είναι εφικτός. Τα μέτρα βελτίωσης της αστικής δομής και λειτουργίας σε αυτές τις πόλεις έχουν σημαντικά θετικά αποτελέσματα τόσο στην υγεία όσο και στην οικονομία των πόλεων. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να ακολουθήσει το παράδειγμά τους δίνοντας προτεραιότητα στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη που προάγει καθαρότερο αέρα, πιο πράσινα περιβάλλοντα και πιο ήσυχες γειτονιές. Η υγεία και η ευημερία των πολιτών της εξαρτώνται από αυτό”, σημειώνουν οι Μ. Κογεβίνας και G. Dyer.
Η συγκεκριμένη συζήτηση δεν αφορά μόνον τους όποιους ειδικούς αλλά όλους τους κατοίκους της πόλης, και το αντικείμενο της συζήτησης δεν είναι αποκλειστικά τεχνικό (πολεοδομικό, αρχιτεκτονικό, κλπ), αναφέρει από την πλευρά του ο Α.Μπένος. “Είναι καίριο ζήτημα Δημόσιας Υγείας. Η συσχέτιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της έλλειψης πρασίνου και του θορύβου με άμεσες και μεσοπρόθεσμες βλάβες στην υγεία του πληθυσμού αποτελεί σήμερα αδιαμφισβήτητη γνώση η οποία τεκμηριώνεται από πλούτο επιστημονικών δεδομένων σε διεθνές επίπεδο”.
Ειδήσεις υγείας σήμερα
Φέσια 3,35 δισ. ευρώ από το Δημόσιο πνίγουν την αγορά – Τα μισά από τα νοσοκομεία
Πάρκινσον: Η ‘’σιωπηλή’’ νόσος που αλλάζει ζωές
Στα 860,5 δισ. δολαρια θα φτάσει η αξία των επώνυμων γενόσημων έως το 2035
VIA: iatronet.gr
