Όταν ο George Orwell έγραφε το 1984, δεν προσπαθούσε να κάνει µια προφητεία. Προειδοποιούσε. Έβλεπε τον κίνδυνο ενός κόσµου όπου η τεχνολογία δεν θα ήταν εργαλείο προόδου, αλλά µηχανισµός ελέγχου. Σήµερα, πολλά από όσα περιέγραψε έχουν γίνει πραγµατικότητα. Κάµερες παντού. Δίκτυα που ξέρουν τι σκεφτόµαστε πριν καν το διατυπώσουµε. Αλγόριθµοι που αποφασίζουν τι βλέπουµε, τι πιστεύουµε, τι ψηφίζουµε. Η διαφορά είναι ότι δεν είµαστε καταδικασµένοι να ζήσουµε σε αυτόν τον κόσµο.
Οι τηλεοθόνες του Orwell δεν είναι πλέον επιστηµονική φαντασία. Τα smartphones, οι κάµερες ασφαλείας, τα συστήµατα αναγνώρισης προσώπου καταγράφουν κάθε µας κίνηση. Ο έλεγχος είναι υπαρκτός. Όµως υπάρχει και η άλλη όψη. Τα εργαλεία κρυπτογράφησης, οι νοµοθετικές ρυθµίσεις για την προστασία της ιδιωτικότητας, οι τεχνολογίες αποκεντρωµένων δικτύων, δίνουν στους πολίτες τη δυνατότητα να διεκδικήσουν τον έλεγχο των δεδοµένων τους. Η µάχη δεν έχει κριθεί ακόµα. Το πώς θα διαµορφωθεί το µέλλον εξαρτάται από τις πολιτικές που θα εφαρµοστούν και από το κατά πόσο οι χρήστες θα απαιτήσουν προστασία και διαφάνεια.
Η συσκευή γραφοµιλίας, που ο Orwell φαντάστηκε ως ένα µέσο ελέγχου της πληροφορίας, σήµερα υπάρχει στα κινητά µας. Φωνητικές εντολές, αποµαγνητοφωνήσεις, τεχνολογίες που µετατρέπουν τη σκέψη σε κείµενο. Η διαφορά είναι ότι δεν χρησιµοποιούνται µόνο για να λογοκρίνουν – µπορούν να κάνουν την επικοινωνία πιο προσβάσιµη, να µειώσουν το χάσµα για άτοµα µε δυσκολίες, να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Η τεχνολογία δεν είναι από µόνη της καλή ή κακή. Το θέµα είναι πώς τη χρησιµοποιούµε.
Το ίδιο ισχύει και για την τεχνητή νοηµοσύνη. Δεν είναι απλώς ένα εργαλείο που αυτοµατοποιεί διαδικασίες. Αλλάζει ριζικά τον τρόπο που εργαζόµαστε, δηµιουργούµε, αποφασίζουµε. Οι εταιρείες που θα τη χρησιµοποιήσουν σωστά δεν θα είναι εκείνες που θα αντικαταστήσουν τους ανθρώπους µε µηχανές, αλλά εκείνες που θα συνδυάσουν τις δυνατότητες και των δύο. Το AI δεν χρειάζεται να είναι ένας αλγόριθµος που παίρνει δουλειές – µπορεί να είναι ένας ψηφιακός συνεργάτης που επεκτείνει τις δυνατότητές µας. Αν το θελήσουµε.
Τα πλωτά οχυρά του Orwell συµβόλιζαν τον στρατιωτικό έλεγχο της παγκόσµιας τάξης. Σήµερα, οι ισχυροί δεν κυριαρχούν µε πολεµικά πλοία, αλλά µε υποδοµές δεδοµένων. Το ποιος ελέγχει τα δίκτυα, το cloud, τις οπτικές ίνες και τους αλγορίθµους είναι, ίσως, πιο κρίσιµο από το ποιος έχει τον µεγαλύτερο στρατό. Το µέλλον δεν θα κριθεί µόνο στο πεδίο των µαχών, αλλά και στο ποιος ορίζει τις πληροφορίες που βλέπουµε και τις επικοινωνίες που χρησιµοποιούµε. Αν το αφήσουµε αποκλειστικά σε λίγες εταιρείες και κράτη, το αποτέλεσµα δεν θα είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που φοβόταν ο Orwell.
Το πιο επικίνδυνο στοιχείο του 1984 δεν ήταν οι µηχανισµοί ελέγχου, αλλά η διαχείριση της αλήθειας. Η διπλή σκέψη και η νεογλώσσα δεν ήταν απλώς εργαλεία προπαγάνδας – ήταν τρόποι να καταρρεύσει η ίδια η έννοια της πραγµατικότητας. Σήµερα, η αλήθεια δεν ελέγχεται από ένα υπουργείο, αλλά από αλγορίθµους που προβάλλουν ό,τι εξυπηρετεί το engagement. Η παραπληροφόρηση δεν χρειάζεται κρατική προπαγάνδα. Αρκεί ένας στρατός από bots και influencers. Η µάχη για το τι είναι αλήθεια είναι πιο δύσκολη από ποτέ. Και το πιο επικίνδυνο σενάριο είναι να συνηθίσουµε να ζούµε σε έναν κόσµο όπου όλα είναι σχετικά, όλα είναι «µια άποψη».
Το µεγάλο ερώτηµα δεν είναι αν ο Orwell είχε δίκιο. Το θέµα είναι αν θα τον αφήσουµε να δικαιωθεί πλήρως. Μπορούµε να δηµιουργήσουµε ένα µέλλον όπου η τεχνολογία δεν λειτουργεί ως εργαλείο καταπίεσης, αλλά ως δύναµη που ενισχύει την ελευθερία, τη διαφάνεια, την πρόσβαση στη γνώση. Όπου η ιδιωτικότητα δεν θεωρείται πολυτέλεια, αλλά δικαίωµα. Όπου η πληροφορία δεν είναι όπλο, αλλά βάση της δηµοκρατίας.
Ο Orwell είχε γράψει πως «αν θες µια εικόνα του µέλλοντος, φαντάσου µια µπότα να πατάει ένα ανθρώπινο πρόσωπο – για πάντα». Το µέλλον µπορεί να είναι αυτό. Μπορεί όµως να είναι και κάτι άλλο. Το ερώτηµα δεν είναι αν µπορούµε να το αποφύγουµε. Είναι αν θα κάνουµε κάτι γι’ αυτό.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κινητή Τηλεφωνία & Τηλεπικοινωνίες
VIA: InfoCom.gr
