Σε μια ανακάλυψη που αλλάζει όσα νομίζαμε ότι ξέραμε για τις κινήσεις των πλανητών, αστρονόμοι εντόπισαν έναν πλανήτη που κινείται σε τέλεια κάθετη – 90 μοιρών – τροχιά γύρω από δύο αστέρες.
Αυτή η τροχιά, γνωστή ως πολική τροχιά, είχε προταθεί θεωρητικά και υπαινιχθεί μέσω έμμεσων παρατηρήσεων στο παρελθόν. Μέχρι τώρα, όμως, δεν υπήρχε χειροπιαστή απόδειξη ότι τέτοιοι πλανήτες πράγματι υπάρχουν.
Η ανακάλυψη ανήκει σε επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, που χρησιμοποίησαν το τεράστιο τηλεσκόπιο Very Large Telescope (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή.
Ένα ασυνήθιστο σύστημα – και ένας ακόμη πιο αλλόκοτος πλανήτης
Ο εξωπλανήτης, που ονομάστηκε 2M1510 (AB) b, περιφέρεται γύρω από ένα σπάνιο ζεύγος καφέ νάνων – ουράνιων σωμάτων μεγαλύτερων από γίγαντες όπως ο Δίας, αλλά που δεν κατάφεραν να φτάσουν τη μάζα που απαιτείται για να γίνουν αστέρες.
Πλανήτες που κινούνται γύρω από δύο αστέρες – σαν τον Τατουίν από το Star Wars – δεν είναι κάτι πρωτάκουστο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε εντοπίσει αρκετούς τέτοιους. Όμως όλοι ακολουθούσαν το επίπεδο της τροχιάς των δύο αστέρων. Αυτό που κάνει τον 2M1510 (AB) b να ξεχωρίζει είναι ότι κινείται κάθετα σε αυτό το επίπεδο, σαν να διασχίζει τον ουρανό σε ευθεία γραμμή.
«Είμαι ενθουσιασμένος που συμμετείχα στον εντοπισμό αξιόπιστων στοιχείων ότι αυτή η διαμόρφωση υπάρχει», δήλωσε ο Thomas Baycroft, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και επικεφαλής της μελέτης.
Οι ιδανικές συνθήκες για μια μεγάλη ανακάλυψη
Το σύστημα 2M1510 είναι ιδιαίτερο και για έναν ακόμη λόγο: είναι μόλις το δεύτερο γνωστό ζεύγος καφέ νάνων που εκλείπουν το ένα το άλλο από την οπτική μας. Αυτές οι εκλείψεις έδωσαν στους επιστήμονες μια σπάνια ευκαιρία να παρατηρήσουν λεπτές κινήσεις και να εντοπίσουν το “τράβηγμα” ενός κρυμμένου πλανήτη – με μία απροσδόκητη τροχιά.
Ένας τριπλός συνδυασμός σπανιότητας
Ο πλανήτης αυτός δεν κινείται απλώς γύρω από ένα δυαδικό σύστημα – κινείται γύρω από ένα δυαδικό καφέ νάνο και σε μια πολική τροχιά. Ένα σενάριο που μέχρι τώρα υπήρχε μόνο στις προσομοιώσεις των υπολογιστών.
«Ένας πλανήτης που κινείται γύρω από ένα ζεύγος καφέ νάνων και μάλιστα σε πολική τροχιά είναι απίστευτος και συναρπαστικός», τόνισε ο καθηγητής Amaury Triaud του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ.
Μια ανακάλυψη από καθαρή τύχη
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερευνητές δεν έψαχναν καν για πλανήτη! Μελετούσαν τους ίδιους τους καφέ νάνους, συλλέγοντας δεδομένα με το φασματόμετρο UVES του VLT.
Το δυαδικό σύστημα είχε πρωτοανακαλυφθεί το 2018 από τον Triaud και την ομάδα του μέσω του οργάνου SPECULOOS, επίσης στο Παραναλ Όμπσερβατορί του ESO.
Καθώς ανέλυαν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα χαρακτηριστικά των καφέ νάνων, παρατήρησαν μικρές, ανεξήγητες “ταλαντώσεις” στις κινήσεις τους. Αυτές οι ανωμαλίες υπέδειξαν την παρουσία ενός κρυφού τρίτου αντικειμένου: του πλανήτη.
«Εξετάσαμε όλα τα πιθανά σενάρια και το μόνο που ταίριαζε με τα δεδομένα ήταν η ύπαρξη πλανήτη σε πολική τροχιά γύρω από το δυαδικό σύστημα», εξήγησε ο Baycroft.
Ο Triaud πρόσθεσε:
«Η ανακάλυψη ήταν τυχαία. Δεν είχαμε σχεδιάσει να βρούμε κάτι τέτοιο – και αυτή ακριβώς είναι η ομορφιά της».
Η ανατροπή των κανόνων του Σύμπαντος
Η ύπαρξη ενός πλανήτη σε τέτοια τροχιά μας υποχρεώνει να επανεξετάσουμε τις θεωρίες για τον σχηματισμό πλανητικών συστημάτων. Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε ότι οι πλανήτες – ειδικά σε δυαδικά συστήματα – κινούνται σε επίπεδες, τακτοποιημένες τροχιές. Τώρα, ο 2M1510 (AB) b έρχεται να ταράξει τα νερά.
Πώς κατέληξε σε τόσο ασυνήθιστη τροχιά; Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι πρώιμες βαρυτικές αλληλεπιδράσεις “έγειραν” την πορεία του, αλλά ο ακριβής μηχανισμός παραμένει άγνωστος.
Η ανακάλυψη δείχνει ότι η φύση είναι πολύ πιο ευρηματική από ό,τι φανταζόμασταν – και ότι το Σύμπαν κρύβει ακόμη πολλές εκπλήξεις για όσους είναι πρόθυμοι να κοιτάξουν.
