Τα πλαστικά έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και πλέον -δυστυχώς, λόγω των μικροπλαστικών- μέρος και του ανθρώπινου οργανισμού.
Μικροσωματίδια από αυτά τα υλικά έχουν βρεθεί στο αίμα, ακόμη και στο μητρικό γάλα.
Βασισμένα σε πετροχημικά, μπορούν να διοχετεύσουν τοξίνες στο σώμα μας, αυξάνοντας ενδεχομένως τους κινδύνους για σοβαρά προβλήματα υγείας όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτη και καρκίνο.
Έχουν εντοπιστεί στις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη, από τα βάθη των ωκεανών, μέχρι τις κορυφές των ψηλότερων βουνών.
Γενικά τα πλαστικά είναι πανταχού παρόντα στον πλανήτη μας, κυρίως λόγω της αντοχής τους και του σχετικά χαμηλού κόστους παραγωγής τους.
Ως εκ τούτου, η παγκόσμια ζήτηση για πλαστικά έχει τετραπλασιαστεί τις τελευταίες δεκαετίες και προβλέπεται ότι θα διπλασιαστεί επιπλέον έως το 2050.
Οι επιπτώσεις για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία είναι ήδη σοβαρές και οι προκλήσεις για τις επόμενες γενιές κολοσσιαίες.
Σκιαγραφούνται στην πρώτη λεπτομερή παγκόσμια ανάλυση του τομέα των πλαστικών, από την κατασκευή έως την απόρριψη, που έκαναν σε νέα μελέτη τους ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Τσινγκχουά (THU) στο Πεκίνο: από τα κορυφαία παγκοσμίως στην επιστημονική έρευνα, γνωστό και ως «Χάρβαρντ της Κίνας».
Με σημείο αναφοράς το έτος 2022 και τα διαθέσιμα στοιχεία από εθνικές στατιστικές, διεθνείς βάσεις δεδομένων και επιστημονικές εκθέσεις, πιστοποιούν αυτό που δεν θα έπρεπε σήμερα να συμβαίνει.
Το παγκόσμιο ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικού παραμένει στάσιμο στο 9%, με τη συντριπτική πλειονότητα των πλαστικών να συνεχίζουν να παράγονται από ορυκτά καύσιμα, κυρίως άνθρακα και πετρέλαιο.
Κοντολογίς, τα πλαστικά παραμένουν κρίσιμη «σανίδα σωτηρίας» για την πανίσχυρη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων.
Τούτων λεχθέντων, στη μελέτη καταγράφονται σημαντικές αλλαγές επί τα χείρω στη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων.
Νέες τεχνολογίες, παλιές πρακτικές
Κύριος τόπος εξαγωγής των περισσότερων πλαστικών απορριμμάτων παραμένουν μέχρι και σήμερα οι ΧΥΤΑ, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 40% του συνολικού όγκου πλαστικών απορριμμάτων παγκοσμίως, παρότι η υγειονομική ταφή έχει μειωθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου.
Η αποτέφρωση αντίθετα αναδεικνύεται ως εξέχουσα μέθοδος διαχείρισης απορριμμάτων, φτάνοντας παγκοσμίως το 34%.
Από τα υψηλότερα ποσοστά έχουν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κίνα και η Ιαπωνία.
Πρόσφατη μελέτη επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Λιντς εν τω μεταξύ κατέγραψε ότι η καύση πλαστικού σε ΧΥΤΑ ή σε ανοιχτούς χώρους, όπως ΧΑΔΑ (Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων) -διαδεδομένη κυρίως σε φτωχές χώρες- ευθύνεται για την εξάπλωση των πλαστικών στο περιβάλλον, επιδεινώνει την ποιότητα του αέρα και αυξάνει τον κίνδυνο έκθεσης σε τοξικές χημικές ουσίες.
Αυτά, ενώ ο συνολικός κύκλος ζωής του πλαστικού ήδη αντιπροσωπεύει περίπου το 4% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Παγκοσμίως 436,66 μεγατόνοι (Mt) πλαστικών διακινήθηκαν μέσα στο 2022, με τα συνολικά παραγόμενα απόβλητα να φτάνουν στους 268 μεγατόνους.
Το 36,2% στάλθηκε απευθείας σε χώρους υγειονομικής ταφής και το 22,2% για καύση.
Μόλις το 27,9% απεστάλη για διαλογή και πιθανή ανακύκλωση.
Εξ αυτών, μόνο το μισό από το διαλεγμένο πλαστικό ανακυκλώθηκε στην πραγματικότητα, με το 41% να αποτεφρώνεται και το 8,4% να στέλνεται σε ΧΥΤΑ.
«Η ανακύκλωση περιπλέκεται από την παρουσία υπολειμμάτων τροφίμων ή ετικετών στις συσκευασίες ή από την ποικιλία και την πολυπλοκότητα των προσθέτων που χρησιμοποιούνται στα υλικά», επισημαίνουν στη μελέτη τους οι ερευνητές του THU.
«Ένα άλλο εμπόδιο είναι οικονομικό», επισημαίνουν: «είναι συχνά φθηνότερο να παράγουμε παρθένο πλαστικό από το να το ανακυκλώνουμε.
«Αυτό το οικονομικό εμπόδιο αποθαρρύνει τις επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες ανακύκλωσης, διαιωνίζοντας έτσι τον κύκλο των χαμηλών ποσοστών της».
Αναμένοντας ακόμη μια διεθνή συνθήκη για τα πλαστικά
Η ρύπανση από τα πλαστικά αποτελεί ένα επείγον παγκόσμιο πρόβλημα, που θέτει όλο τον πλανήτη απέναντι σε σημαντικές προκλήσεις.
Παρ’ όλα αυτά, τα ευρήματα της κινεζικής μελέτης υποδηλώνουν ότι τα πλαστικά υπόκεινται σε γεωγραφική συγκέντρωση, καθώς οι πρώτες ύλες συγκεντρώνονται σε χώρες πλούσιες σε πετρελαϊκούς πόρους και η επεξεργασία τους σε χώρες με μεγάλη παραγωγική ικανότητα.
Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής πλαστικού.
Οι Αμερικανοί ωστόσο καταναλώνουν το περισσότερο πλαστικό κατά κεφαλή -περίπου 216 κιλά ανά άτομο το χρόνο- ενόσω οι ΗΠΑ έχουν από τα χαμηλότερα διεθνώς ποσοστά ανακύκλωσης: μόλις το 5% των πλαστικών απορριμμάτων.
Επίσης υψηλή είναι η κατά κεφαλήν κατανάλωση στην Ιαπωνία και στην ΕΕ, στα 129 κιλά και 86,6 κιλά αντιστοίχως.
Κατά τα λοιπά, «οι εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των χωρών μειώνονται στο πλαίσιο των εισαγωγών πλαστικών απορριμμάτων, αναδιαμορφώνοντας τα παγκόσμια πρότυπα εμπορίας πλαστικών», αναφέρεται στη μελέτη.
Η τάση αυτή άρχισε μετά το 2018, αφότου η Κίνα -ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πλαστικών απορριμμάτων για 25 χρόνια- αποφάσισε να απαγορεύσει στα εδάφη της αυτή την πρακτική.
Τούτων λεχθέντων, «η αποκάλυψη της πολύπλοκης αλυσίδας εφοδιασμού πλαστικών είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της ρύπανσης και την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των πλαστικών», τονίζουν οι ειδικοί.
Παρά όμως το ομόφωνο ψήφισμα της Περιβαλλοντικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2022 για τη δημιουργία νομικά δεσμευτικής διεθνούς συνθήκης για την πρόληψη, τη μείωση και τον τερματισμό της ρύπανσης από τα πλαστικά, ο στόχος αυτός δεν έχει ακόμη επιτευχθεί.
Εν μέσω σύγκρουσης ισχυρών συμφερόντων, εθνικών και οικονομικών, οι σχετικές διαπραγματεύσεις έχουν καταλήξει σε ναυάγιο και οι ελπίδες -φρούδες κατά πολλούς- στρέφονται τώρα στην επόμενη σύνοδο, που θα γίνει τον Αύγουστο στη Γενεύη.
Όχι τυχαία, στη μελέτη υπογραμμίζεται πως «η μεγάλη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή πλαστικών θα υπονομεύσει περαιτέρω τις παγκόσμιες προσπάθειες για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής».
Μύθοι και πραγματική κρίση
«Ο Απρίλιος είναι ο μήνας της Γης» -τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ορίσει τις 22 Απριλίου ως «Διεθνή Ημέρα της Μητέρας Γης»- «και αυτό σημαίνει ότι το μόνο που θέλω να κάνω είναι να μιλήσω για το πλαστικό», γράφει σε άρθρο στο περιοδικό Fast Company ο Τζεφ Γιούρκισιν, επικεφαλής της Grove Collaborative, που διαφημίζεται ως ο πρώτος «ουδέτερος σε πλαστικό» λιανοπωλητής στον κόσμο.
«Η κρίση δεν είναι πια μόνο περιβαλλοντική, είναι προσωπική», τονίζει.
«Δεν αφορά εμένα και εμάς, αλλά τα παιδιά -τα δικά μου και των άλλων- και τις μελλοντικές γενιές».
«Είμαστε περιτριγυρισμένοι από πλαστικό, ένα πετροχημικό προϊόν που δεν βιοδιασπάται ποτέ και αντιθέτως διασπάται σε μικροπλαστικά που ζουν μέσα σε όλους μας, για πάντα!»
«Για χρόνια, οι επιχειρήσεις διαβεβαίωναν τους καταναλωτές ότι το πλαστικό ήταν εντάξει και ότι η ανακύκλωση θα έλυνε το πρόβλημα», αναφέρει, «όμως τώρα ξέρουμε ότι αυτή η διαβεβαίωση αποδείχθηκε ψέμα».
Ως βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, προτείνει να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους στις επιπτώσεις των πλαστικών και να μειώσουμε την κατανάλωση τους όπου είναι δυνατόν.
«Ωστόσο, ας είμαστε ξεκάθαροι: αυτή η κρίση δεν μπορεί να λυθεί μόνο από άτομα», παραδέχεται.
Χρειάζεται αλλαγή πλεύσης και στη βιομηχανία, με εταιρείες διαφανείς όχι μόνο ως προς τους ισχυρισμούς τους για βιωσιμότητα, αλλά και για τον πραγματικό αντίκτυπό τους.
«Δεν πρόκειται για εταιρικό αλτρουισμό», γράφει ο Γιούρκισιν, πρώην στέλεχος της Amazon και πρώην διευθύνων σύμβουλος στη βιομηχανία της μόδας.
«Η αγορά απαιτεί αλλαγές».
VIA: in.gr
