Ακριβώς πριν από έναν αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ανακοίνωσε την επαναφορά της στερλίνας στον κανόνα του χρυσού στην προπολεμική της ισοτιμία, στα 4,86 δολάρια ανά λίρα. Ήταν μια αμφιλεγόμενη και τελικά αποτυχημένη προσπάθεια να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη στερλίνα μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε διαλύσει τη χρηματοπιστωτική θέση της Βρετανίας και είχε ανοίξει τον δρόμο για την άνοδο του δολαρίου των ΗΠΑ στην παγκόσμια κυριαρχία.
Έναν αιώνα μετά, οι χρηματοπιστωτικές αγορές βρίσκονται υπό το κράτος εικασιών ότι η κυρίαρχη θέση του δολαρίου παγκοσμίως μπορεί πλέον να απειλείται. Αλλά το παραπάνω παράδειγμα δείχνει ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο, σύμφωνα με την Capital Economics.
Σχεδόν κάθε διεθνής συναλλαγή περνά με κάποιο τρόπο από το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ
Όχι μόνο ένα αποθεματικό νόμισμα
Η αναζωπύρωση αυτών των εικασιών προκλήθηκε από ένα μεγάλο sell off περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια, λόγω ανησυχιών για τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η επιθετική και χαοτική πολιτική ατζέντα του Ντόναλντ Τραμπ στην οικονομία των ΗΠΑ και παγκοσμίως.
Η αποδυνάμωση του νομίσματος έχει εκληφθεί ως ένδειξη ότι παραδοσιακοί κάτοχοι του δολαρίου, όπως οι διαχειριστές αποθεμάτων της Κίνας, αρχίζουν τελικά να το εγκαταλείπουν, εξηγεί η Capital Economics.
Ωστόσο, η συζήτηση περί κατάρρευσης του παγκόσμιου ρόλου του δολαρίου είναι υπερβολικά εστιασμένη στην ιδιότητά του ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Αυτό αγνοεί μια κρίσιμη διάσταση: την κυριαρχία του δολαρίου στις διασυνοριακές συναλλαγές. Περίπου το 90% των διεθνών συναλλαγών πραγματοποιούνται σε δολάρια — ποσοστό πολύ υψηλότερο από το μερίδιο των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ ή το εμπόριο.
Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν κάθε διεθνής συναλλαγή περνά με κάποιο τρόπο από το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ, καθιστώντας την Αμερική τον πάροχο της χρηματοοικονομικής «υδραυλικής» της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό δίνει στις ΗΠΑ τεράστια επιρροή: οι εκτεταμένες οικονομικές κυρώσεις σε χώρες όπως η Βόρεια Κορέα, το Ιράν και πρόσφατα η Ρωσία, ήταν εφικτές ακριβώς χάρη σε αυτόν τον μοναδικό ρόλο του δολαρίου.
Παρά την κυριαρχία του δολαρίου, δεν έχουν σταματήσει οι εικασίες ότι κάποιο άλλο νόμισμα θα μπορούσε να το εκτοπίσει — και μάλιστα η ίδια η κυριαρχία του ενισχύει αυτές τις ελπίδες, αφού η υπερβολική εξάρτηση από αυτό δημιουργεί δυσαρέσκεια.
Στη δεκαετία του 1980, το γιεν θεωρήθηκε πιθανός διάδοχος. Στη συνέχεια, οι ελπίδες στράφηκαν στο ευρώ. Πιο πρόσφατα, το Πεκίνο προσπαθεί να αναβαθμίσει τη διεθνή θέση του γουάν.
Όμως κανένα από αυτά τα νομίσματα δεν κατάφερε να αποτελέσει επαρκή πρόκληση: το γιεν περιορίστηκε από το μικρό μέγεθος της ιαπωνικής οικονομίας, το ευρώ υπονομεύθηκε από τις περιφερειακές ανισορροπίες και την απουσία δημοσιονομικής και τραπεζικής ένωσης, ενώ το γουάν περιορίζεται από τον έλεγχο κεφαλαίων και το υψηλό ποσοστό αποταμίευσης στην Κίνα.
Από την άλλη πλευρά, το μέγεθος της οικονομίας των ΗΠΑ και τα ισχυρά «αποτελέσματα» συμβάλλουν στη διατήρηση της παγκόσμιας κυριαρχίας του δολαρίου. Το δολάριο επωφελείται από αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «εξάρτηση από την πορεία»: η μακροχρόνια χρήση του έχει δημιουργήσει καθιερωμένες πρακτικές που είναι αυτοενισχυόμενες.
Οι εταιρείες έχουν συνηθίσει να το χρησιμοποιούν και η μετάβαση σε άλλο νόμισμα έχει κόστος και απαιτεί προσπάθεια. Οι χρηματοοικονομικοί θεσμοί και τα συστήματα πληρωμών είναι ήδη βελτιστοποιημένα για το δολάριο, καθιστώντας το πιο πρακτικό.
Επιπλέον, η ύπαρξη ενός ευρέος φάσματος χρηματοοικονομικών προϊόντων σε δολάρια, από ομόλογα και μετοχές έως πιστωτικά εργαλεία και παράγωγα, μειώνει τα κόστη συναλλαγών και ενισχύει περαιτέρω τη χρήση του. Όλα αυτά δημιουργούν θετικά ανατροφοδοτούμενους μηχανισμούς που καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο τον εκτοπισμό του, εξηγεί η Capital Economics.
Κάποιοι στην κυβέρνηση Τραμπ υποστηρίζουν ότι οι εισροές κεφαλαίων που σχετίζονται με την κυριαρχία του δολαρίου φουσκώνουν την αξία του και ζημιώνουν τους Αμερικανούς κατασκευαστές
Μια διαφορετική μορφή απειλής
Αυτό που αλλάζει σήμερα είναι πως η απειλή για την κυρίαρχη θέση του δολαρίου προέρχεται όλο και περισσότερο από το εσωτερικό των ΗΠΑ. Αντί να εκτοπιστεί από κάποιον ανταγωνιστή, ίσως να είναι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες που θα αποσυρθούν από τα βάρη αλλά και τα οφέλη της παγκόσμιας νομισματικής ηγεσίας.
Κάποιοι στην κυβέρνηση Τραμπ υποστηρίζουν ότι οι εισροές κεφαλαίων που σχετίζονται με την κυριαρχία του δολαρίου φουσκώνουν την αξία του και ζημιώνουν τους Αμερικανούς κατασκευαστές.
Παράλληλα, η στρατηγική του Τραμπ να «κατακλύσει το πεδίο» με καταιγιστικές πρωτοβουλίες για την αναδιοργάνωση της γραφειοκρατίας, την απόρριψη παραδοσιακών κανόνων εξωτερικής πολιτικής και τη δοκιμή των ορίων της εκτελεστικής εξουσίας έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην κυβέρνηση, καθώς ορισμένα από τα θεσμικά θεμέλια του δολαρίου δέχονται καθημερινές επιθέσεις.
Παρότι φαίνεται πως το χειρότερο κύμα sell off δολαρίου έχει περάσει, η απρόβλεπτη φύση αυτής της κυβέρνησης θα μπορούσε ακόμη να οδηγήσει σε σοβαρά λάθη πολιτικής που να προκαλέσουν ύφεση, εκροή κεφαλαίων και μια απότομη, άτακτη πτώση του δολαρίου.
Ακόμη κι έτσι, η παγκόσμια κυριαρχία του πιθανότατα θα διατηρηθεί, καθώς οι περιορισμοί που εμπόδισαν προηγούμενους διεκδικητές εξακολουθούν να ισχύουν, κατά την Capital Economics. Το δολάριο εκτόπισε τη στερλίνα ως παγκόσμιο κυρίαρχο νόμισμα κατά τη διάρκεια και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ακριβώς επειδή ήταν μια βιώσιμη εναλλακτική. Σήμερα, δεν υπάρχει καμία.
Η ζήτηση για δολαριακά περιουσιακά στοιχεία μειώνει το κόστος δανεισμού
Ανταλλάσσοντας ένα πρόβλημα με ένα άλλο
Οι επικριτές στην Ουάσινγκτον μπορεί να μιλούν για το κόστος που έχει για την αμερικανική οικονομία η υψηλή ζήτηση για το δολάριο, αλλά συχνά παραβλέπουν τα οφέλη της θέσης του. Ως εκδότρια χώρα του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, οι ΗΠΑ απολαμβάνουν αυτό που ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν είχε αποκαλέσει «υπερβολικό προνόμιο».
Η ζήτηση για δολαριακά περιουσιακά στοιχεία μειώνει το κόστος δανεισμού — κάποιες μελέτες εκτιμούν κατά 50–60 μονάδες βάσης — και βοηθά στη χρηματοδότηση των επίμονων ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών. Με άλλα λόγια, η παγκόσμια διάθεση για δολάρια επιτρέπει στους Αμερικανούς να καταναλώνουν περισσότερα απ’ όσα παράγουν.
Χρόνια μετά την οικονομική ζημιά που προκάλεσε στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου η επιστροφή στον κανόνα του χρυσού, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ παραδέχτηκε ιδιωτικά ότι η απόφαση αυτή ήταν «το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου»
Δεύτερες σκέψεις
Η υπονόμευση του παγκόσμιου ρόλου του δολαρίου μπορεί να φαίνεται ελκυστική σε όσους επικεντρώνονται στην ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών ή στη δημοσιονομική κυριαρχία, κατά την Capital Economics. Ωστόσο, μια υποβάθμιση της θέσης του «πράσινου χαρτονομίσματος» θα περιόριζε επίσης τη δυνατότητα χρηματοδότησης των υπερβολών που εδώ και καιρό στηρίζουν το αμερικανικό οικονομικό μοντέλο. Θα μείωνε επίσης τη γιγαντιαία οικονομική επιρροή της Ουάσινγκτον σε έναν όλο και πιο κατακερματισμένο κόσμο.
Στην προσπάθεια να περιορίσουν τον παγκόσμιο ρόλο του δολαρίου, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ίσως διαπιστώσουν ότι δεν επιλύουν ένα πρόβλημα, αλλά το ανταλλάσσουν με κάποιο άλλο.
Χρόνια μετά την οικονομική ζημιά που προκάλεσε στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου η επιστροφή στον κανόνα του χρυσού, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ παραδέχτηκε ιδιωτικά ότι η απόφαση αυτή ήταν «το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου».
Είναι πολύ πιθανό οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ να καταλήξουν να βλέπουν κάθε σοβαρή προσπάθεια υποβάθμισης του παγκόσμιου ρόλου του δολαρίου με τον ίδιο τρόπο, καταλήγει η Capital Economics.
VIA: https://www.ot.gr
