Η Iατρική του Ασκληπιού, ως αρχέτυπο θεραπείας, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στη χρήση των ενδογενών δυνατοτήτων του σώματος για θεραπευτικούς σκοπούς.
Οι δυνατότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες στην εποχή μας, καθώς οι σύγχρονες παρεμβάσεις υψηλής τεχνολογίας συχνά έρχονται σε αντίθεση με τις θεραπευτικές πρακτικές που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Ασκληπιείς.
Η σύγχρονη Iατρική του 21ου αιώνα έχει περισσότερο από ποτέ την ανάγκη να συνδυάσει τις παραδοσιακές έννοιες των ανθρωπιστικών αξιών και τα μηνύματα της θεραπευτικής του Ασκληπιού με την αυξανόμενη δύναμη της σύγχρονης βιοτεχνολογίας.
Τα παραπάνω αναφέρουν, μεταξύ άλλων, Έλληνες επιστήμονες σε μελέτη τους, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Sleep Medicine.
Τη μελέτη υπογράφουν οι επιστήμονες του Κέντρου Μελέτης ‘Υπνου του νοσοκομείου “Ευαγγελισμός” Γ. Καπότσης, Π. Στειρόπουλος (αναπληρωτής καθηγητής), Ν. Ροβίνα (αναπληρώτρια καθηγήτρια) και Γ. Τρακαδά.
Όπως αναφέρει η συντακτική ομάδα, οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν ιδιαίτερη σημασία στον ύπνο, τόσο λόγω της ερμηνείας των ονείρων, όσο και λόγω των θεραπευτικών του ιδιοτήτων.
Η εγκοίμηση ήταν μια τελετουργική πρακτική, που ασκούταν στα θεραπευτικά ιερά της αρχαιότητας στην Ελλάδα, όπως αυτά του Ασκληπιού (Ασκληπιεία).
Αποτελούσε την κορύφωση μιας διαδικασίας ύπνου σε έναν ιερό χώρο, με σκοπό τη λήψη ενός αποκαλυπτικού ονείρου. Αν και ο πρώιμος χαρακτήρας της θεραπευτικής εγκοίμησης ήταν καθαρά τελετουργικός και μυστικιστικός, ωστόσο, η έννοια αυτής της διαδικασίας φαίνεται να συνάδει με αυτήν της ολιστικής και εξατομικευμένης σύγχρονης ιατρικής προσέγγισης.
Η σημασία του ρόλου της έγκειται στη μετάβαση της Ιατρικής από τις πρωτοποριακές εμπειρικές πρακτικές στις πιο σύγχρονες επιστημονικές έννοιες, καθώς η διαδικασία αυτή έσπειρε τους σπόρους της σύγχρονης Ιατρικής και την καθιέρωσε από την τέχνη στην επιστήμη.
Θεός της Ιατρικής
Ο Ασκληπιός λατρευόταν στην Ελλάδα ως ο Θεός της Ιατρικής για πάνω από 1.000 χρόνια και τιμούσε πολλά ιερά, τα οποία ήταν τόποι λατρείας και ονομάζονταν Ασκληπιεία. Ταυτόχρονα, επειδή η Ιατρική των Ελλήνων είχε θρησκευτική προέλευση, οι ναοί του Ασκληπιού ήταν τα πρώτα νοσοκομεία και οι ιερείς του οι πρώτοι γιατροί.
Αυτά τα κέντρα προσέφεραν ολιστική υγειονομική περίθαλψη στους ασθενείς τους, καθώς ο ασθενής αντιμετωπίζονταν ως μια ολοκληρωμένη οντότητα με οικεία πνευματικά, ψυχικά, συναισθηματικά, κοινωνικά και σωματικά χαρακτηριστικά.
Η εγκοίμηση ήταν μια τελετουργική πρακτική, που εφαρμοζόταν στα θεραπευτικά κέντρα της αρχαιότητας, όπως του Ασκληπιού και του Αμφιάραου. Ήταν η κορύφωση μιας διαδικασίας ύπνου σε έναν ιερό χώρο για να λάβει κανείς ένα αποκαλυπτικό όνειρο, κατά τη διάρκεια του οποίου ο θεϊκός γιατρός εκτελούσε τις θεραπευτικές του θεραπείες.
Μετά από μια προπαρασκευαστική διαδικασία σωματικού και ψυχικού καθαρισμού, που ξεκινούσε με ένα ειδικό λουτρό καθαρισμού και ακολουθούνταν από μια θυσία, ο ασθενής – ικέτης έπρεπε να περάσει από συγκεκριμένες θρησκευτικές δοκιμασίες για να ενισχύσει την πίστη του και στη συνέχεια να κοιμηθεί στον ιερό τόπο (Εγκοιμητήριο ή Άβατον), αναζητώντας ένα αποκαλυπτικό όνειρο θεραπείας και μια συνάντηση με το θείο μέσα στο όνειρο, η οποία σηματοδοτούσε θεραπεία.
Το πιο σημαντικό συστατικό της τελετουργίας ήταν τα όνειρα. Η ευπιστία των ασθενών ότι θα τους επισκεπτόταν ο ίδιος ο Θεός στον ύπνο τους και ότι η θεραπεία τους μπορούσε να συμβεί μέσω της προσωπικής επικοινωνίας που θα είχαν μαζί του, συνέβαλε στην προσεκτική εφαρμογή των εντολών του Ασκληπιού ή των γιατρών του, γεγονός που βοήθησε σημαντικά τον νοητικό παράγοντα μέσω των ονείρων στα Ασκληπιεία.
Με βάση την αντίληψη που είχαν οι αρχαίοι για τα όνειρα, ότι η ψυχή του ανθρώπου κατά τη διάρκεια του ύπνου απελευθερώνεται από το σώμα, ανεβαίνει σε πνευματικές περιοχές και επικοινωνεί με θεϊκά όντα, πίστευαν ότι ο Θεός ερχόταν στον ύπνο τους και έκανε το θαύμα του, με συνέπεια το πρωί ο άρρωστος να ξυπνάει θεραπευμένος.
Φαινόμενο placebo
Η προετοιμασία για την τελετουργία της εγκοίμησης στα Ασκληπιεία, οι ασθένειες που έφεραν οι ικέτες που εισέρχονταν στα ιερά του Ασκληπιού, καθώς και οι θαυματουργές θεραπείες και οι ιατρικές αγωγές που τους προσφέρονταν κατά τη διάρκεια των ονείρων τους, αποτελούν μια συνολική εικόνα του θεραπευτικού ρόλου της εγκοίμησης.
Ένα ουσιαστικό στοιχείο είναι η ενσωμάτωση της λατρείας του Ασκληπιού στο ιδιαίτερο ιστορικό πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής εποχής, προκειμένου να κατανοηθούν οι κοινωνικές συνθήκες, οι θρησκευτικές αναζητήσεις και οι πνευματικές συζητήσεις που διαμόρφωσαν τις αντιλήψεις για την κοινωνία εκείνης της εποχής.
Αν και η σύγχρονη έρευνα για το φαινόμενο placebo δεν έχει καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα, φαίνεται ότι η τελετουργία της εγκοίμησης στον πυρήνα της λατρείας του Ασκληπιού είχε ισχυρή επίδραση στους ικέτες του και μπορούσε να προκαλέσει ενισχυμένες αντιδράσεις placebo.
Για τους ασθενείς που πίστευαν στη θεραπευτική δύναμη του Ασκληπιού, οι ιατρικές του πρακτικές μπορούσαν να έχουν αποτελέσματα παρόμοια με αυτά ενός ισχυρού placebo, που ενεργοποιούνταν στον ύπνο τους. Το φαινόμενο placebo βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πίστη και την ελπίδα των ασθενών για γρήγορη ανάρρωση, η οποία, στην περίπτωση των ικετών, θα μπορούσε να βασίζεται τόσο στις προηγούμενες προσωπικές επιτυχημένες θεραπευτικές τους εμπειρίες, όσο και στη διάδοση και μάθηση μεταξύ τους συγκεκριμένων ιατρικών διαδικασιών με θετικά αποτελέσματα, καθώς και στη διαβεβαίωση της δυνατότητας θεραπείας από ένα εξωτερικό αρχέτυπο, όπως αυτό του Ασκληπιού, ως του απόλυτου θεραπευτή.
Δεδομένου ότι σε μια περιοχή χτιζόταν ναός του Ασκληπιού, ασθενείς από διάφορες κοντινές ή απομακρυσμένες περιοχές τον επισκέπτονταν, ανάλογα με τη φήμη του, αναζητώντας επικοινωνία με τον Θεό για να θεραπευτούν. Φτάνοντας στο ιερό, οι ιερείς τους έδιναν συγκεκριμένα σχέδια δράσης και οδηγίες, τα οποία έπρεπε να ακολουθήσουν, και στη συνέχεια περιπλανιόντουσαν στους εξωτερικούς χώρους του, παρατηρούσαν τις ανατομικές προσφορές, διάβαζαν τις αφηγηματικές επιγραφές και συνομιλούσαν με τους άλλους ικέτες.
Οι θεϊκές θεραπείες που διακηρύσσονταν στις επιγραφές και τις ανατομικές προσφορές, οι διάφορες τελετουργίες και ιδιαίτερα αυτή της εγκοίμησης, καθώς και οι εξηγήσεις και ερμηνείες ονείρων που διατυπώνονταν από τους ιερείς του Ασκληπιού την επόμενη μέρα, είχαν κύριο σκοπό να χειραγωγήσουν τις ψυχικές και σωματικές λειτουργίες των ικετών και να μετατρέψουν τις ελπίδες τους σε προσδοκίες ανάρρωσης.
Χρήση στο σήμερα
Η συντακτική ομάδα σχολιάζει πως όλες οι συναισθηματικές, ψυχολογικές και γνωστικές καταστάσεις των ικετών σχετικά με την εμφάνιση και τις θεραπευτικές μεθόδους του Ασκληπιού, που εκτυλίσσονταν μέσα στο Άβατον, μπορούσαν να προκαλέσουν ένα ισχυρό φαινόμενο placebo και μέσω αυτού, να συμβάλουν στην ανακούφισή τους από ασθένειες.
Οι θετικές προσδοκίες από την πλευρά των ασθενών, η τήρηση των συνιστώμενων αγωγών και το αίσθημα προσωπικής ευθύνης θα μπορούσαν να αποτελέσουν την προσωπική τους συμβολή στο φαινόμενο placebo, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο θεϊκός θεραπευτής, ο οποίος έπρεπε να παρουσιαστεί ως ο γενναίος θεραπευτής, προκειμένου να διευκολύνει την ανταπόκριση placebo των ασθενών του.
Τέτοιες θεραπευτικές χρήσεις των εσωτερικών δυνάμεων του εαυτού, με πνευματική σημασία, θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην ενεργοποίηση και ενίσχυση των δυνατοτήτων για αντιδράσεις placebo και στην υποστήριξη της διαδικασίας ενδογενούς θεραπείας. Από αυτή την οπτική γωνία, οι τελετουργικές θεραπείες σε συνδυασμό με τις ιατρικές τεχνικές που εφαρμόζονταν στα ιερά του Ασκληπιού, οι οποίες βασίζονταν στη δύναμη της πίστης, της φαντασίας, των συμβόλων, της πειθούς, της προσδοκίας και της προσωπικής σχέσης με το θείο και το υπέρτατο, δεν θα μπορούσαν να είναι τίποτα περισσότερο από μια ενισχυμένη περίπτωση placebo, με πραγματικά θετικά αποτελέσματα στη θεραπεία των ασθενών.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η θεραπευτική δύναμη του εικονικού φαρμάκου (placebo) θα μπορούσε να εφαρμοστεί στα σημερινά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, εάν οι θετικές επιδράσεις που θα μπορούσαν να έχουν αυτές οι παρεμβάσεις στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα του ασθενούς γίνονταν κατανοητές από τους σύγχρονους επαγγελματίες Υγείας.
Η Ιατρική του Ασκληπιού, ως αρχέτυπο θεραπείας, βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στη χρήση των ενδογενών δυνατοτήτων του σώματος για θεραπευτικούς σκοπούς, οι οποίοι θα μπορούσαν επίσης να είναι χρήσιμοι στην εποχή μας, καθώς οι σύγχρονες παρεμβάσεις υψηλής τεχνολογίας συχνά έρχονται σε αντίθεση με τις θεραπευτικές πρακτικές που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Ασκληπιείς.
Όπως αναφέρει η συντακτική ομάδα, η σύγχρονη Ιατρική του 21ου αιώνα έχει την ανάγκη να συνδυάσει τις παραδοσιακές έννοιες των ανθρωπιστικών αξιών και τα μηνύματα της θεραπευτικής του Ασκληπιού με την αυξανόμενη δύναμη της σύγχρονης βιοτεχνολογίας.
Αυτή η σύνδεση είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της σύγχρονης Ιατρικής και τις Ιατρικής του μέλλοντος, επειδή η τεράστια βιοϊατρική τεχνολογία της εποχής μας από μόνη της φαίνεται να συμβάλλει ελάχιστα στους παραδοσιακούς τομείς των ψυχοσωματικών και λειτουργικών διαταραχών της ανθρώπινης οντότητας και τείνει να απομακρύνει τη σύγχρονη ιατρική από την ανθρωποκεντρική της αποστολή, θέτοντας νέα επιστημονικά διλήμματα στις υπηρεσίες Υγείας και ευεξίας.
Ειδήσεις υγείας σήμερα
1ο Συνέδριο Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών
7ος Κύκλος Εκπαίδευσης για Συμβουλευτικούς Σταθμούς Άνοιας του ΕΔΔΥΠΠΥ
Υπέρταση, διαβήτης και HIV πιο απειλητικά για τη ζωή των αντρών [μελέτη]
VIA: iatronet.gr
