Μια σειρά από εντυπωσιακές ανακαλύψεις από την αποστολή Juno της NASA στον Δία, μάς οδηγεί κάτω από την επιφάνεια του ηφαιστειακού φεγγαριού Ιώ και μέσα στον χαοτικό κόσμο των κυκλώνων που συγκρούονται σαν συγκρουόμενα οχήματα στον βόρειο πόλο του Δία.
Το Juno έφτασε στο σύστημα του Δία το 2016, αλλά εξαιτίας αποτυχίας ενός προωθητήρα, παραμένει σε ευρεία πολική τροχιά, πλησιάζοντας τον Δία και τα φεγγάρια του κάθε 53 ημέρες. Παρ’ όλα αυτά, οι διελεύσεις του επέτρεψαν τη συλλογή πολύτιμων δεδομένων, ειδικά για την ατμόσφαιρα του Δία – και κυρίως στους πόλους του, που έως τότε είχαν μελετηθεί ελάχιστα.
Δίας: Ένα σύμπλεγμα κυκλώνων στον βόρειο πόλο
Στον βόρειο πόλο του Δία υπάρχει ένα «καπάκι» στρατοσφαιρικής ομίχλης, που είναι κατά 11°C ψυχρότερο από το περιβάλλον του. Γύρω από αυτό, πνέουν ρεύματα με ταχύτητα άνω των 160 χλμ/ώρα. Κάτω από την ομίχλη, δεσπόζει ένας γιγάντιος κυκλώνας διαμέτρου περίπου 3.000 χιλιομέτρων, περικυκλωμένος από οκτώ μικρότερους κυκλώνες, μεγέθους 2.400 έως 2.800 χιλιομέτρων – σαφώς μεγαλύτερους από οποιοδήποτε παρόμοιο φαινόμενο στη Γη.
Το Juno παρακολουθεί την κίνηση αυτού του συστήματος κυκλώνων από το 2016 μέσω της JunoCam και του JIRAM (Jovian Infrared Aurora Mapper), που καταγράφει υπέρυθρη ακτινοβολία ως θερμότητα από βαθύτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.
Οι κυκλώνες μετακινούνται προς τον πόλο με μια διαδικασία που ονομάζεται «beta drift» – ίδια με αυτή που παρατηρείται στη Γη, λόγω της αλληλεπίδρασης της δύναμης Coriolis με τον στροβιλισμό των ανέμων γύρω από κάθε κυκλώνα. Στον Δία όμως, αντίθετα με τη Γη, οι κυκλώνες φτάνουν ως τον πόλο χωρίς να χάνουν την ενέργειά τους.
Εκεί όμως αρχίζει μια άλλη παράξενη συμπεριφορά: οι κυκλώνες συγκρούονται και αναπηδούν μεταξύ τους, όπως ελατήρια σε μηχανικό σύστημα.
«Αυτές οι αντικρουόμενες δυνάμεις κάνουν τους κυκλώνες να ‘αναπηδούν’ ο ένας πάνω στον άλλο με τρόπο που θυμίζει ελατήρια», εξήγησε ο Yohai Kaspi από το Weizmann Institute of Science στο Ισραήλ.
«Αυτή η αλληλεπίδραση όχι μόνο σταθεροποιεί όλη τη δομή, αλλά προκαλεί και ταλάντωση γύρω από τις θέσεις τους, καθώς μετακινούνται αργά προς τα δυτικά, με φορά δεξιόστροφη γύρω από τον πόλο».
Η Ιώ «βράζει» από μέσα
Μακριά από την ατμόσφαιρα του Δία, το Juno έχει στραφεί πρόσφατα και προς την Ιώ, το εσωτερικότερο φεγγάρι του Δία – και το πιο ηφαιστειακά ενεργό σώμα στο Ηλιακό μας Σύστημα.
Κατά τη διέλευσή του στις 27 Δεκεμβρίου 2024, το Juno κατέγραψε τη μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη που έχει παρατηρηθεί ποτέ στην Ιώ. Όταν επέστρεψε στις 2 Μαρτίου, το ηφαίστειο συνεχίζει να εκρήγνυται και αναμένεται να είναι ακόμα ενεργό κατά την επόμενη διέλευση στις 6 Μαΐου, σε απόσταση 89.000 χιλιομέτρων από την επιφάνεια.
Αυτό όμως που ενθουσίασε ιδιαίτερα την επιστημονική ομάδα ήταν αυτό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια. Συνδυάζοντας δεδομένα από το Microwave Radiometer (MWR) και το JIRAM, οι επιστήμονες μπόρεσαν να μετρήσουν τη θερμοκρασία υπόγεια, αποκαλύπτοντας ροές μάγματος που ακόμη ψύχονται κάτω από τον φλοιό της Ιούς.
«Η ομάδα του Juno λατρεύει να συνδυάζει δεδομένα από εντελώς διαφορετικά όργανα και να βλέπει τι μπορούμε να μάθουμε», είπε η Shannon Brown από το Jet Propulsion Laboratory της NASA.
«Όταν ενώσαμε τα δεδομένα του MWR με τις υπέρυθρες εικόνες του JIRAM, εκπλαγήκαμε. Είδαμε ενδείξεις για ακόμα ζεστό μάγμα που δεν έχει στερεοποιηθεί. Σε κάθε γεωγραφικό πλάτος και μήκος, υπήρχαν ψυχόμενες ροές λάβας».
Πώς η Ιώ ψύχεται σαν καλοριφέρ αυτοκινήτου
Το Juno είχε ήδη αποκλείσει την ύπαρξη ενός τεράστιου υπόγειου ωκεανού μάγματος που θα τροφοδοτούσε τα ηφαίστεια. Όμως οι ψυχόμενες, ανερχόμενες ροές θα μπορούσαν να εξηγήσουν τον μηχανισμό των εκρήξεων.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι περίπου το 10% του υπεδάφους της Ιούς περιέχει αυτές τις θερμές ροές. Αυτό μάς δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς μεταφέρεται η θερμότητα από το εσωτερικό στην επιφάνεια και πώς το φεγγάρι ανανεώνει συνεχώς τον φλοιό του μέσω νέων εκροών λάβας.
«Τα ηφαίστεια, τα πεδία λάβας και οι υπόγειες ροές της Ιούς λειτουργούν σαν ψυγείο αυτοκινήτου, μεταφέροντας αποτελεσματικά τη θερμότητα από το εσωτερικό στην επιφάνεια και αποβάλλοντάς την στο κενό του διαστήματος», σχολίασε η Brown.
Τα τελευταία αποτελέσματα του Juno παρουσιάστηκαν στις 29 Απριλίου στην Ευρωπαϊκή Γενική Συνέλευση Γεωεπιστημών στη Βιέννη.
VIA: FoxReport.gr
