Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχασε μια κρίσιμη προθεσμία στην προσπάθειά της να περιορίσει τα πιο «επικίνδυνα» μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, εν μέσω έντονου λόμπινγκ από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μετά την παρουσίαση του ChatGPT στα τέλη του 2022 και την αλματώδη εξάπλωσή του στις αρχές του 2023, οι Ευρωπαίοι νομοθέτες συνειδητοποίησαν γρήγορα ότι τα νέα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης απαιτούσαν εξειδικευμένο ρυθμιστικό πλαίσιο. Ωστόσο, δυόμισι χρόνια μετά, η απόπειρα να συνταχθεί ένα σύνολο εθελοντικών κανόνων που οι εταιρείες θα μπορούσαν να υιοθετήσουν έχει εξελιχθεί σε αντικείμενο έντονης παρασκηνιακής πίεσης, με άμεση εμπλοκή της αμερικανικής κυβέρνησης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπερέβη τη νομική προθεσμία της 2ας Μαΐου για την παρουσίαση του σχεδίου, με τις πιέσεις να κορυφώνονται τις τελευταίες εβδομάδες. Σε επιστολή που εστάλη στα τέλη Απριλίου και την οποία επικαλείται το POLITICO, η αμερικανική κυβέρνηση εξέφρασε σοβαρές ενστάσεις, χαρακτηρίζοντας το προσχέδιο ως εσφαλμένο σε κρίσιμα σημεία, και επανέλαβε πολλές από τις ανησυχίες που είχαν ήδη διατυπώσει κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας και οργανισμοί που τους εκπροσωπούν. Πρόκειται για μια ακόμη αντίδραση των ΗΠΑ στις φιλοδοξίες της ΕΕ να καταστεί παγκόσμιος ρυθμιστής της τεχνολογίας, έπειτα από παρόμοιες ενστάσεις στους ευρωπαϊκούς κανονισμούς για τα κοινωνικά δίκτυα (DSA) και την ψηφιακή αγορά (DMA).
Η καθυστέρηση αναδεικνύει και το γεγονός ότι ο εν λόγω κώδικας λειτουργεί ως προσωρινό υποκατάστατο, μετά την αδυναμία των ευρωπαϊκών θεσμών να καταλήξουν σε σαφείς διατάξεις για τα πιο περίπλοκα ζητήματα, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) στις αρχές του 2024. Δεδομένου ότι οι κανόνες είναι εθελοντικοί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να επιτύχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ φιλοδοξιών και πρακτικής εφαρμοσιμότητας από τη βιομηχανία.
Από τον Σεπτέμβριο του 2023, μια ομάδα δεκατριών εμπειρογνωμόνων, διορισμένων από την Κομισιόν, εργάζεται πάνω στη σύνταξη ενός κώδικα πρακτικής για τα γενικής χρήσης μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, όπως το GPT-4 της OpenAI και το Gemini της Google. Η ανάγκη αυτής της πρωτοβουλίας προέκυψε απευθείας από τη ραγδαία εξάπλωση του ChatGPT. Όπως σημείωσε η Audrey Herblin-Stoop, κορυφαίο στέλεχος της γαλλικής Mistral, «ο κόσμος έλεγε: δεν θα περιμένουμε άλλα πέντε χρόνια για νέο κανονισμό – ας προσπαθήσουμε να εντάξουμε τη generative ΤΝ στον υπάρχοντα».
Ο AI Act περιλαμβάνει υποχρεώσεις για εφαρμογές υψηλού κινδύνου, ενώ για τα γενικής χρήσης μοντέλα ορίζει ότι οι λεπτομέρειες θα καλυφθούν μέσω κωδίκων πρακτικής. Ο κώδικας που βρίσκεται υπό επεξεργασία περιλαμβάνει σημεία όπως η υποχρέωση κοινοποίησης πληροφοριών προς τις ρυθμιστικές αρχές και τους χρήστες –μεταξύ αυτών και τα δεδομένα εκπαίδευσης των μοντέλων– καθώς και η σύνταξη πολιτικών για τη συμμόρφωση με την πνευματική ιδιοκτησία. Επιπλέον, τα μοντέλα που θεωρούνται ως φορείς «συστημικού κινδύνου» θα πρέπει να τηρούν πρόσθετες υποχρεώσεις για τον μετριασμό των σχετικών κινδύνων.
Η διαβούλευση γύρω από το περιεχόμενο του κώδικα έχει προσελκύσει τεράστιο ενδιαφέρον, με περισσότερους από 1.000 φορείς –από κράτη μέλη και ευρωβουλευτές μέχρι εταιρείες, οργανώσεις ψηφιακών δικαιωμάτων και ενώσεις πνευματικών δικαιωμάτων– να καταθέτουν παρατηρήσεις σε τρία διαφορετικά προσχέδια.
Ωστόσο, οι αμερικανικές Big Tech εταιρείες, μεταξύ αυτών οι Meta, Google και Microsoft, υποστηρίζουν ότι ο κώδικας υπερβαίνει το συμφωνηθέν πλαίσιο του AI Act. Ο πρόεδρος της Microsoft, Brad Smith, αναγνώρισε ότι «ο κώδικας μπορεί να είναι χρήσιμος», αλλά προειδοποίησε ότι «αν συγκρούονται πολλές απαιτήσεις, τότε τελικά δεν είναι χρήσιμος». Σύμφωνα με εκπροσώπους του λόμπι CCIA, πολύτιμος χρόνος χάθηκε σε διαμάχες γύρω από θέματα που οι νομοθέτες είχαν ήδη απορρίψει.
Αντίθετα, ευρωβουλευτές και οργανώσεις εκφράζουν ανησυχία για το ενδεχόμενο αποδυνάμωσης του κώδικα. Ο Ιταλός εισηγητής του AI Act, Μπράντο Μπενιφέι, δήλωσε ότι «δεν μπορούμε να επιτρέψουμε ο κώδικας να σχεδιαστεί για να ευχαριστεί τις εταιρείες». Ο ίδιος αντιτάχθηκε και σε απόπειρα διαγραφής της «διακριτικής μεταχείρισης μεγάλης κλίμακας» από τη λίστα κινδύνων που οφείλουν να διαχειρίζονται τα μοντέλα ΤΝ.
Ταυτόχρονα, έχουν διατυπωθεί κατηγορίες για άνιση μεταχείριση και αθέμιτες πιέσεις. Δύο οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατήγγειλαν ότι οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες απολαμβάνουν «δομικά πλεονεκτήματα», ενώ η Ella Jakubowska από τον οργανισμό European Digital Rights ανέφερε ότι «η ποσότητα εταιρικού λόμπινγκ είναι συγκλονιστική και στοχεύει στην αποδυνάμωση όχι μόνο του AI Act, αλλά και των DMA και DSA». Η CCIA απάντησε ότι οι πάροχοι ΤΝ αποτελούν μόλις το 5% των 1.000 φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία.
Η στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ, αν και λιγότερο δημόσια, είναι εξίσου κριτική. Η Αμερικανική Αντιπροσωπεία στην ΕΕ, σε επιστολή της για το τρίτο προσχέδιο του κώδικα, επανέλαβε ανησυχίες των εταιρειών, αναφέροντας ότι «πολλά από τα σημεία του κώδικα δεν προβλέπονται στο AI Act» και ότι απαιτούνται αλλαγές ώστε να «διευκολύνεται η καινοτομία στην ΤΝ».
Η τελική έκβαση εξαρτάται από το αν μεγάλες εταιρείες όπως οι OpenAI, Google, Meta, Anthropic και Mistral επιλέξουν να προσυπογράψουν τον κώδικα. Η Επιτροπή, από την πλευρά της, τονίζει ότι πρόκειται για εθελοντικό εργαλείο συμμόρφωσης, αλλά έχει αφήσει να εννοηθεί ότι η μη συμμετοχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένο διοικητικό βάρος. Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος Τύπου της Επιτροπής, Τόμας Ρενιέ, όσες εταιρείες υπογράψουν τον κώδικα θα απολαμβάνουν «αυξημένη εμπιστοσύνη» από το Γραφείο ΤΝ και «μειωμένο διοικητικό φόρτο». Ο Μπενιφέι προσέθεσε ότι η πρόκληση είναι «να διασφαλιστεί ότι οι υποχρεώσεις θα εφαρμόζονται, ακόμη και για εκείνους που δεν τον υπογράψουν».
Σύμφωνα με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα του AI Act, οι πάροχοι των πιο προηγμένων μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις νέες υποχρεώσεις, είτε μέσω του κώδικα είτε με άλλον τρόπο, έως τις 2 Αυγούστου 2025.
VIA: InfoCom.gr
