Η τεχνητή νοημοσύνη μετασχηματίζει τις παγκόσμιες οικονομίες, δημιουργώντας σημαντικές ευκαιρίες αλλά ταυτόχρονα επιφέροντας κινδύνους ενίσχυσης των ανισοτήτων. Σύμφωνα με την Έκθεση Τεχνολογίας και Καινοτομίας 2025 της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο προόδου, ωστόσο δεν είναι εγγενώς συμπεριληπτική. Για να αξιοποιήσουν οι χώρες τις δυνατότητές της προς όφελος της βιώσιμης ανάπτυξης, πρέπει να δράσουν άμεσα – επενδύοντας στις ψηφιακές υποδομές, ενισχύοντας τις ικανότητές τους και οικοδομώντας συστήματα διακυβέρνησης τεχνητής νοημοσύνης με επίκεντρο τον άνθρωπο.
Η γενική γραμματέας της UNCTAD, Rebeca Grynspan, υπογράμμισε την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι θα βρίσκονται στο επίκεντρο της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, καλώντας σε ενισχυμένη διεθνή συνεργασία με στόχο τη «μετατόπιση της εστίασης από την τεχνολογία προς τους ανθρώπους, ώστε οι χώρες να συνδιαμορφώσουν ένα παγκόσμιο πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη».
Η οικονομική δυναμική της τεχνητής νοημοσύνης είναι τεράστια, αλλά τα οφέλη της πρέπει να διαμοιράζονται. Η αξία της αγοράς τεχνητής νοημοσύνης εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 4,8 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2033, αγγίζοντας επίπεδα συγκρίσιμα με το ΑΕΠ της Γερμανίας. Η τεχνολογία αυτή αναμένεται να αποτελέσει πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού και να προσφέρει σημαντικά οφέλη παραγωγικότητας. Ωστόσο, η πρόσβαση στις απαραίτητες υποδομές και στην τεχνογνωσία παραμένει συγκεντρωμένη σε λίγες οικονομίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, μόλις 100 επιχειρήσεις -κυρίως με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα- αντιπροσωπεύουν το 40% των παγκόσμιων εταιρικών δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Επιπλέον, οι κορυφαίοι τεχνολογικοί κολοσσοί, όπως η Apple, η Nvidia και η Microsoft, διαθέτουν κεφαλαιοποιήσεις που πλησιάζουν τα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο συνολικό ΑΕΠ της αφρικανικής ηπείρου. Αυτή η κυριαρχία, τόσο σε εθνικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο, ενέχει σοβαρό κίνδυνο διεύρυνσης του τεχνολογικού χάσματος, αφήνοντας πολλές αναπτυσσόμενες χώρες πίσω από τις εξελίξεις.
Η τεχνητή νοημοσύνη επαναπροσδιορίζει τις μορφές εργασίας και καθιστά τις επενδύσεις σε δεξιότητες ζωτικής σημασίας. Υπολογίζεται ότι έως και το 40% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα μπορούσαν να επηρεαστούν, καθώς η τεχνολογία αυτή ενσωματώνεται σε ποικίλους τομείς, επιφέροντας μεν αύξηση της αποδοτικότητας, αλλά εγείροντας και σοβαρές ανησυχίες για τον αυτοματισμό και την εκτόπιση εργαζομένων. Όπως αναφέρει η έκθεση, τα οφέλη του αυτοματισμού που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη τείνουν να ευνοούν το κεφάλαιο έναντι της εργασίας, γεγονός που μπορεί να διευρύνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και να περιορίσει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των χωρών που βασίζονται στο χαμηλό κόστος εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, η τεχνητή νοημοσύνη δεν περιορίζεται στην αντικατάσταση θέσεων εργασίας — μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία νέων βιομηχανιών και να ενδυναμώσει το ανθρώπινο δυναμικό. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται στοχευμένη επένδυση στην επανεκπαίδευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων, καθώς και στον εκσυγχρονισμό των πολιτικών απασχόλησης.
Η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει επίσης κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση σύγχρονων βιομηχανικών και καινοτομικών πολιτικών. Αναδεικνύει την τεχνολογία, την καινοτομία και τις υπηρεσίες εντάσεως γνώσης ως βασικά στοιχεία των εθνικών αναπτυξιακών στρατηγικών. Για την υλοποίηση αποτελεσματικών πολιτικών τεχνητής νοημοσύνης, οι χώρες θα πρέπει να επικεντρωθούν σε τρεις βασικούς πυλώνες: τις υποδομές, τα δεδομένα και τις δεξιότητες. Η στρατηγική τοποθέτηση σε αυτούς τους τομείς θα καθορίσει κατά πόσο οι χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη με τρόπο που να ευνοεί την τοπική καινοτομία και να ευθυγραμμίζεται με τις κοινωνικοοικονομικές τους ανάγκες. Η UNCTAD προσφέρει τεχνογνωσία για την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών, βοηθώντας τις να αξιολογήσουν τις δυνατότητές τους και να σχεδιάσουν πολιτικές που ενισχύουν ανθεκτικά συστήματα καινοτομίας.
Παρότι η τεχνητή νοημοσύνη διαμορφώνει το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας, 118 χώρες -στην πλειονότητά τους από τον Παγκόσμιο Νότο- παραμένουν απούσες από τις βασικές συζητήσεις για τη διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης. Καθώς θεσπίζονται ρυθμιστικά και ηθικά πλαίσια για την τεχνολογία, είναι επιτακτική ανάγκη αυτές οι χώρες να έχουν ουσιαστική συμμετοχή, ώστε η τεχνητή νοημοσύνη να υπηρετεί την παγκόσμια πρόοδο και όχι τα συμφέροντα λίγων. Η ισχυρότερη διεθνής συνεργασία μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου πλαισίου για την τεχνητή νοημοσύνη, το οποίο θα δίνει προτεραιότητα στη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια και τα κοινά οφέλη.
Η UNCTAD προτείνει ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης για τη συμπεριληπτική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Στις βασικές της συστάσεις περιλαμβάνονται η καθιέρωση ενός μηχανισμού δημόσιας γνωστοποίησης, κατά τα πρότυπα των πλαισίων περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG), με στόχο τη βελτίωση της λογοδοσίας· η δημιουργία κοινόχρηστων υποδομών τεχνητής νοημοσύνης που θα διασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση· η προώθηση της ανοιχτής καινοτομίας μέσω ανοιχτών δεδομένων και λογισμικού ανοιχτού κώδικα, ώστε να δημοκρατικοποιηθεί η γνώση και να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία· καθώς και η ενίσχυση της οικοδόμησης ικανοτήτων μέσω πρωτοβουλιών ανταλλαγής τεχνογνωσίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία μεταξύ χωρών του Νότου.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την πρόοδο, την καινοτομία και την κοινή ευημερία — υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη θα αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της πορείας της. Αυτό συνεπάγεται τη μετατόπιση της προσοχής από την τεχνολογία προς τον άνθρωπο και την τοποθέτηση του ανθρώπινου παράγοντα στο επίκεντρο της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης. Οι στρατηγικές επενδύσεις, η συμπεριληπτική διακυβέρνηση και η διεθνής συνεργασία είναι καθοριστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα ωφελήσει το σύνολο της ανθρωπότητας και δεν θα ενισχύσει περαιτέρω τις υφιστάμενες ανισότητες.
VIA: InfoCom.gr
