Οι μουμιοποιημένες γάτες (Felis catus) ήταν μια τόσο συνηθισμένη προσφορά στους αιγυπτιακούς θεούς που, πριν από περίπου 3.000 χρόνια, οι άνθρωποι άρχισαν να τις εξημερώνουν.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μουμιοποίησαν έως και 70 εκατομμύρια ζώα — μεταξύ των οποίων γάτες, μαγκούστες, νυφίτσες και κροκόδειλοι.
Για να καλυφθεί αυτή η ζήτηση, η διατήρηση μεγάλου αριθμού γατών μαζί πιθανότατα ενίσχυσε την ανάπτυξη πιο κοινωνικών και υπάκουων ζώων. Αυτές οι εξημερωμένες γάτες πιθανότατα αποτελούσαν και αντικείμενο εμπορίου με άλλες χώρες.
Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι οι γάτες εξημερώθηκαν σταδιακά στη νεολιθική Ευρώπη, καθώς οι άνθρωποι πέρασαν στη γεωργία, η οποία δημιούργησε περιβάλλοντα πλούσια σε τρωκτικά. Οι αγρότες που ταλαιπωρούνταν από αρουραίους μπορεί να άρχισαν να διατηρούν γάτες για την καταπολέμηση παρασίτων.
Η θεωρία αυτή κέρδισε υποστήριξη με την πάροδο των ετών, ιδίως καθώς προέκυψαν αρχαιολογικά στοιχεία.
Το 2004, η ανακάλυψη ενός τάφου στην Κύπρο ηλικίας 9.500 ετών που περιείχε λείψανα γάτας και ανθρώπου φάνηκε να ενισχύει την ιδέα της εξημέρωσης της γάτας στη Νεολιθικής εποχής. Αλλά σύμφωνα με δύο νέες μελέτες, το DNA της γάτας και τα σκελετικά χαρακτηριστικά δεν υποστηρίζουν πλήρως αυτή τη θεωρία.
Ο ζωοαρχαιολόγος Σιν Ντόερτι από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ στη Βρετανία και η ομάδα του μελέτησαν οστά οικόσιτων γατών και ευρωπαϊκών αγριόγατων (Felis silvestris), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι πρώτες έχουν μεγαλύτερη ομοιότητα με τις αφρικανικές αγριόγατες (Felis lybica).
Επιπλέον, η γάτα που βρέθηκε στον κυπριακό τάφο παρουσιάζει μεγαλύτερη μορφολογική ομοιότητα με την ευρωπαϊκή αγριόγατα παρά με την αφρικανική. Δυστυχώς, το DNA της είναι πολύ υποβαθμισμένο για να μελετηθεί.
Η αφρικανική καταγωγή της F. catus υποστηρίζεται περαιτέρω από την έρευνα του Μάρκο ντε Μαρτίνο, παλαιογενετιστή στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Η γενετική ανάλυση που διεξήγαγε η ομάδα του υποδεικνύει τις αφρικανικές αγριόγατες ως τους πιθανούς προγόνους των οικόσιτων γατών.
Εξετάζοντας τα γονιδιώματα 70 αρχαίων γατών που βρέθηκαν στην Ευρώπη, την Ανατολία, τη Βόρεια Αφρική, τη Βουλγαρία και την Ιταλία, οι ερευνητές κατάφεραν να προσδιορίσουν το πιθανότερο σημείο προέλευσης.
- “Τα αποτελέσματά μας έδειξαν ότι η εξάπλωση των σύγχρονων οικόσιτων γατών δεν ξεκίνησε από τη Νεολιθική εποχή, ούτε από την Εύφορη Ημισέληνο, αλλά αρκετές χιλιετίες αργότερα – και πιθανότατα από τη Βόρεια Αφρική”, αναφέρουν οι ερευνητές.
Τα γονίδια δείχνουν δύο κύματα εξάπλωσης της γάτας στη Μεσόγειο: το πρώτο κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ., κατά τη διάρκεια του οποίου οι άγριες γάτες έφτασαν σε μέρη όπως η Σαρδηνία, και ένα δεύτερο κύμα όταν εξημερώθηκαν πλήρως.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι οικόσιτες γάτες έφτασαν στην Κίνα τον 8ο αιώνα μ.Χ. περίπου.
Ορισμένοι ερευνητές εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι η εξημέρωση άρχισε αιώνες νωρίτερα από τις αιγυπτιακές θυσίες. Η αλληλεπίδραση ανθρώπου-γάτας ήταν σίγουρα παρούσα, όπως στην κυπριακή ταφή ή σε αιγυπτιακούς τάφους που χρονολογούνται γύρω στο 3800 π.Χ. – αλλά αυτές οι γάτες μπορεί να μην ανήκουν στην άμεση καταγωγή της σύγχρονης F. catus.
Η πρώτη γενετικά επιβεβαιωμένη κατοικίδια γάτα είναι ένα μουμιοποιημένο ζώο που θυσιάστηκε γύρω στο 500 π.Χ.
“Τα γονιδιωματικά δεδομένα από σύγχρονες και αρχαίες αιγυπτιακές γάτες – που εξακολουθούν να λείπουν σήμερα – θα είναι ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο αυτών των ανταγωνιστικών υποθέσεων”, έγραψε η ομάδα.
Αν οι αιγυπτιακές θρησκευτικές πρακτικές οδήγησαν πραγματικά στην ανάπτυξη των οικόσιτων γατών, θα είναι η πρώτη φορά που η εξημέρωση των ζώων οφείλεται άμεσα στην πνευματική λατρεία.
“Οι θρησκευτικές λατρείες έχουν ιστορικά οδηγήσει σε αλλαγές στους πληθυσμούς των ζώων. Για παράδειγμα, η εξάπλωση των ελαφιών συνδέεται με τη λατρεία της Αρτέμιδος και των κοτόπουλων με τις λατρείες του Ερμή και του Μίθρα”, γράφουν ο Ντόερτι και η ομάδα του.
Σημειώνουν ότι η αιγυπτιακή θεά Μπαστέτ – που αρχικά απεικονιζόταν με κεφάλι λιονταριού γύρω στην τρίτη χιλιετία π.Χ. – άρχισε να απεικονίζεται με το κεφάλι αφρικανικής αγριόγατας μεταξύ του 9ου και του 7ου αιώνα π.Χ.. Η αλλαγή αυτή συμπίπτει με την αύξηση των θυσιών γάτας και τη μαζική εκτροφή γατών για τελετουργική χρήση.
Οι μελέτες δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί από ομότιμους και είναι διαθέσιμες στον διακομιστή BioRxiv (https://www.biorxiv.org/lookup/doi/10.1101/2025.03.28.645893)
Με πληροφορίες από 1tv.ge μέσω European Perspective
VIA: hellasjournal.com
