Το 22% των συνολικών πιστώσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Ελλάδας έχει χαρακτηριστεί ως ψηφιακό, υπερβαίνοντας το ελάχιστο όριο του 20% που προβλέπει ο Κανονισμός για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ). Ωστόσο, το ποσοστό αυτό υπολείπεται του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος διαμορφώνεται στο 26%, σύμφωνα με την Ειδική Έκθεση 13/2025 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).
Σε απόλυτους αριθμούς, το ποσό που έχει προγραμματιστεί να διατεθεί σε ψηφιακά μέτρα μέσω του ελληνικού ΣΑΑ ανέρχεται σε 7,65 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό βασίζεται στη διαδικασία «ψηφιακής σήμανσης», κατά την οποία κάθε μέτρο κατατάσσεται βάσει της συμβολής του στην ψηφιακή μετάβαση, σύμφωνα με τη μεθοδολογία του παραρτήματος VII του κανονισμού ΜΑΑ. Η διαδικασία εφαρμόστηκε κατά τον αρχικό σχεδιασμό των εθνικών σχεδίων και αφορά εκτιμώμενα κόστη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρακολουθεί το πραγματικό κόστος εφαρμογής των μέτρων, επομένως δεν μπορεί να συναχθεί με ακρίβεια το τελικό μερίδιο των δαπανών που συμβάλλει στην ψηφιακή μετάβαση.
Η Ελλάδα είναι επίσης ανάμεσα στα κράτη μέλη που έλαβαν ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2019–2020 για την ενίσχυση της ψηφιακής δημόσιας διοίκησης, των ψηφιακών δεξιοτήτων και της ψηφιοποίησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η έκθεση, τα κράτη μέλη δεν υποχρεώθηκαν να κατευθύνουν τη χρηματοδότηση του ΜΑΑ στους τομείς όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες ψηφιακές ανάγκες, όπως αυτές προσδιορίζονται από τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI). Η Ελλάδα δεν κατονομάζεται ρητά σε αυτήν την παρατήρηση, ούτε καταγράφεται ανάμεσα στις χώρες που απέκλιναν έντονα από τη στόχευση, όπως η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, όπου η χρηματοδότηση κατευθύνθηκε συχνά σε τομείς με ήδη καλές επιδόσεις αντί για εκείνους με μεγαλύτερες ελλείψεις.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο ΜΑΑ αποτελεί το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ για την ψηφιοποίηση, με προβλεπόμενο προϋπολογισμό σχεδόν 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2021–2027. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί περίπου στα δύο τρίτα του συνολικού προϋπολογισμού της Ένωσης για την ψηφιακή μετάβαση, που ανέρχεται σε 235 δισ. ευρώ. Παρά τις υψηλές προσδοκίες, το ΕΕΣ επισημαίνει ότι η ευκαιρία για ουσιαστικό μετασχηματισμό δεν αξιοποιήθηκε στο έπακρο. Τα κράτη μέλη πέτυχαν μεν το ελάχιστο όριο του 20%, αλλά δεν υπήρξε στρατηγική εστίαση στις πιο κρίσιμες ανάγκες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η χρηματοδότηση κατευθύνθηκε σε τομείς με ήδη καλές επιδόσεις.
Σύμφωνα με την έκθεση, ο ορισμός της «ψηφιακής μετάβασης» στον κανονισμό του ΜΑΑ είναι ασαφής, γεγονός που επέτρεψε στα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν ευρύ φάσμα μέτρων στα εθνικά τους σχέδια. Η επένδυση σε ψηφιακά μέτρα δεν σημαίνει απαραίτητα και ουσιαστική πρόοδο στην ψηφιοποίηση, καθώς η επιλογή δράσεων βασίστηκε συχνά σε εθνικές προτεραιότητες και όχι σε κοινά κριτήρια ή στις ανάγκες που εντοπίζονται από τον DESI.
Η πρόοδος των κρατών μελών στην υλοποίηση των ψηφιακών στόχων παρουσιάζει καθυστερήσεις. Έως τις αρχές του 2024, είχε επιτευχθεί μόλις το 31% των ψηφιακών ορόσημων και τιμών-στόχων, ποσοστό έξι μονάδες χαμηλότερο από το αρχικά προβλεπόμενο. Από τις πέντε χώρες που ελέγχθηκαν σε βάθος (Δανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ρουμανία), διαπιστώθηκε ότι σχεδόν τα μισά ορόσημα παρουσίαζαν καθυστερήσεις, είτε λόγω τροποποιήσεων είτε λόγω αναβολής στην υλοποίηση.
Περιορισμένη ήταν και η συμμετοχή σε πολυκρατικά έργα. Από τα περισσότερα από 1.000 ψηφιακά μέτρα που περιλαμβάνονταν στα εθνικά ΣΑΑ, μόλις 60 είχαν χαρακτήρα διασυνοριακό, με συνολική αξία περίπου 5 δισ. ευρώ – ποσοστό 3,3% της συνολικής χρηματοδότησης του ΜΑΑ για τον ψηφιακό τομέα.
Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι το πλαίσιο επιδόσεων του ΜΑΑ δεν είναι επαρκές για την αξιολόγηση του πραγματικού αντικτύπου των επενδύσεων στην ψηφιακή μετάβαση. Οι τέσσερις κοινοί ψηφιακοί δείκτες που χρησιμοποιούνται είναι υπερβολικά γενικοί, δεν ευθυγραμμίζονται πλήρως με τους στόχους της ψηφιακής πολιτικής της ΕΕ, όπως αυτοί ορίζονται στο πρόγραμμα «Ψηφιακή Δεκαετία 2030», και εστιάζουν κυρίως σε εκροές (outputs) αντί για αποτελέσματα (outcomes). Επιπλέον, η ασυνέπεια και η ανακρίβεια στα αναφερόμενα στοιχεία από τα κράτη μέλη περιορίζουν τη δυνατότητα εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων για την πρόοδο της ψηφιακής μετάβασης στην ΕΕ.
Με βάση τα ευρήματα, το ΕΕΣ προτείνει για μελλοντικά χρηματοδοτικά εργαλεία με ψηφιακούς στόχους: α) την υποχρεωτική κατεύθυνση της χρηματοδότησης στις κύριες ψηφιακές ανάγκες των κρατών μελών, όπως αυτές προσδιορίζονται από εργαλεία όπως ο DESI, β) τη δημιουργία ενός πλαισίου επιδόσεων που να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της ψηφιακής πολιτικής της ΕΕ, και γ) τη διασφάλιση ότι τα τελικά ορόσημα και οι στόχοι είναι φιλόδοξοι και καλύπτουν την πλήρη ολοκλήρωση των μέτρων.
Η Ειδική Έκθεση 13/2025 του ΕΕΣ, με τίτλο «Στήριξη της ψηφιακής μετάβασης στα κράτη μέλη της ΕΕ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – Χαμένη ευκαιρία για στρατηγική εστίαση στην αντιμετώπιση των ψηφιακών αναγκών», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Ο έλεγχος κάλυψε την περίοδο Φεβρουαρίου 2021 – Μαρτίου 2024 και περιλαμβάνει ανάλυση σχεδίων, ορόσημων και υλοποίησης.
VIA: InfoCom.gr
