Από το «Πρώτα η Αμερική» του Ντόναλντ Τραμπ στο «Πουλήστε ΗΠΑ » είναι το μήνυμα που στέλνουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές το τελευταίο διάστημα.
Οι επενδυτές ξεφορτώθηκαν αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, μετοχές, ομόλογα, δολάριο ραγίζοντας την εικόνα του αμερικανικού εξαιρετισμού. Αν ο Τραμπ επιμείνει με την οικονομική του ατζέντα οι συνέπειες θα είναι bear market και μια χρηματοπιστωτική κρίση, όπως αναφέρει ρεπορτάζ του Bloomberg, ενώ απειλείται ο αμερικανικός εξαιρετισμός.
Τι συνέβη
Στην αρχή, ήταν απλώς η νευρικότητα σχετικά με την υποσχόμενη μείωση των δημοσίων δαπανών και το αντίκτυπος που θα είχε η απώλεια κινήτρων στα εταιρικά κέρδη, καθώς το Τμήμα Κυβερνητικής Αποδοτικότητας του Ίλον Μασκ έπιασε δουλειά. Από τη σκοπιά της διοίκησης Τραμπ, αυτό ήταν διαχειρίσιμο εφόσον το κόστος δανεισμού παρέμενε χαμηλό. Η υποχώρηση των μετοχών είναι το τίμημα του οικονομικού φαρμάκου DOGE και δασμών.
Ωστόσο οι επενδυτές τις τελευταίες εβδομάδες δεν φοβούνται τόσο το σενάριο της ύφεσης όσο έχουν αμφισβητήσει το πραγματικό κράτος δικαίου που στηρίζει το δολάριο ΗΠΑ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ ως το ασφαλέστερο χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο στον κόσμο.
Ο φόβος για ολόκληρο το οικονομικό σύστημα των ΗΠΑ
Οι αμοιβαίοι δασμοί που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Τραμπ, την «Ημέρα της Απελευθέρωσης», όπως την αποκάλεσε οδήγησαν στους υψηλότερους δασμούς των τελευταίων εκατό χρόνων διαρρηγνύοντας βίαια τις παγκόσμιες εμπορικές σχέσεις. Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων αμερικανικών ομολόγων εκτοξεύτηκαν σε απόσταση αναπνοής από το υψηλότερο επίπεδο 18 ετών, ακόμη και όταν η προσδοκία μείωσης των επιτοκίων με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης έχει δώσει ώθηση στα βραχυπρόθεσμα κρατικά ομόλογα. Ταυτόχρονα οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό που μετρούνται από την αγορά έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, ενώ το δολάριο έχει πέσει κατακόρυφα, σημάδι ότι η ανησυχία δεν αφορά μόνο τον πληθωρισμό.
Ανάπτυξη ρευσότητα και κράτος δικαίου: οι πυλώνες του αμερικανικού εξαιρετισμού
Είναι ένας φόβος για ολόκληρο το οικονομικό σύστημα των ΗΠΑ. Ο εξαιρετικός χαρακτήρας της αμερικανικής αγοράς των τελευταίων ετών βρίσκεται τώρα σε διαδικασία πλήρους αντιστροφής, ενδεχομένως για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι πυλώνες του αμερικανικού εξαιρετισμού
Η ιστορία ξεκίνησε αρκετά θετικά στην αρχή της πρώτης διακυβέρνησης Τραμπ, με τρεις πυλώνες της αμερικανικής εξαιρετικότητας να στηρίζουν με επιτυχία την υπεραπόδοση των αμερικανικών αγορών μετοχών: την ανάπτυξη, τη ρευστότητα και το κράτος δικαίου.
Πρώτον, το δυναμικό, επιχειρηματικό πνεύμα που αντιπροσωπεύεται καλύτερα από τη Silicon Valley σήμανε σχετικά ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Barry Eichengreen, η αύξηση της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ είναι διπλάσια από εκείνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004. Αυτό συνέβαλε στην τόνωση της αύξησης του ΑΕΠ.
Τα αμερικανικά ελλείμματα, η ανάπτυξη και τα εταιρικά κέρδη
Η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ ωθήθηκε επίσης από ένα τεράστιο ποσό δημοσιονομικών κινήτρων, το οποίο ενίσχυσε τα εταιρικά κέρδη.
Ο νόμος του 2017 για τις φορολογικές μειώσεις και την απασχόληση (TCJA) και η πανδημία εκτόξευσαν την ανάπτυξη αυτή, χαρίζοντας μια μαζική μεταφορά χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στον ιδιωτικό τομέα.
Οι ΗΠΑ εμφάνισαν κατά μέσο όρο ελλείμματα μαμούθ: 7,6% του ΑΕΠ από το 2018 έως το 2024. Αντίθετα, οι κυβερνήσεις στην ΕΕ, που περιορίζονται από το Σύμφωνο Σταθερότητας είχαν κατά μέσο όρο ελλείμματα μόλις 3,2% του ΑΕΠ από το 2018 έως το 2023, το τελευταίο έτος πλήρων στοιχείων. Αυτή η διαφορά εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη σωρευτική ανάπτυξη των ΗΠΑ κατά 15,3% από το 2018 έως το 2024, έναντι μόλις 8,4% για την ΕΕ.
Η αύξηση των κερδών συσσωρεύτηκε ανάλογα. Ο S&P 500 κέρδισε 118% από την αρχή του 2018 έως το τέλος του 2024, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός δείκτης, ο Stoxx Euro 600, κέρδισε μόλις 31%.
Η ρευστότητα
Αλλά η υπεραπόδοση των αμερικανικών μετοχών δεν αφορούσε μόνο τη μεγαλύτερη ανάπτυξη. Οι ΗΠΑ διαθέτουν τις μεγαλύτερες και πιο ρευστές κεφαλαιαγορές. Αυτός ο δεύτερος πυλώνας «ρευστότητας» έχει καταστήσει τα αμερικανικά ομόλογα και το δολάριο ΗΠΑ καταφύγιο σε περιόδους κρίσης, καθώς και βασική επένδυση για τους ξένους και εγχώριους επενδυτές.
Επιπλέον, ως η αρχαιότερη συνεχής δημοκρατία στον κόσμο, οι ΗΠΑ έχουν καθιερωμένες καταβολές συμβατικού δικαίου που ανάγονται, ακόμη και πριν από την ίδρυσή τους, στη Magna Carta πριν από οκτώ αιώνες. Και σε αντίθεση με το νόμισμα της Κίνας, τα δολάρια ΗΠΑ είναι ελεύθερα μετατρέψιμα σε οποιοδήποτε ξένο νόμισμα, επιτρέποντας σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και διαχειριστές κεφαλαίων να αγοράζουν και να πωλούν περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια ΗΠΑ όταν το επιθυμούν αλλά και όταν το χρειάζονται. Κανένας ξένος επενδυτής στις ΗΠΑ δεν αισθάνθηκε ότι οι επενδύσεις του θα απαλλοτριωθούν από την κυβέρνηση ή ότι θα φορολογηθούν με υψηλό και ιδιόρρυθμο συντελεστή.
Η υπονόμευση του κράτους δικαίου
Μέχρι τώρα, δηλαδή. Η ατζέντα «Πρώτα η Αμερική» έχει υπονομεύσει σε μεγάλο βαθμό τόσο την εμπιστοσύνη στο κράτος δικαίου όσο και στη συνεχιζόμενη υπεραπόδοση της αμερικανικής οικονομίας.
Ενώ το βάθος και η ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων εξακολουθούν να έχουν βαρύτητα, αποτελούν πλέον την αχίλλειο πτέρνα της Αμερικής, καθώς οι επενδυτές όλων των ειδών εγκαταλείπουν τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία. Η Ημέρα της Απελευθέρωσης κατέστησε σαφές ότι οποιαδήποτε οικονομική πολιτική των ΗΠΑ μπορεί να αλλάξει δραστικά, ανά πάσα στιγμή, με προειδοποίηση μιας στιγμής. Και οι δασμοί φάνηκαν παράξενοι όχι μόνο λόγω των υψηλών ποσοστών τους, αλλά και για την έλλειψη προσήλωσης σε οποιοδήποτε κοινά κατανοητό οικονομικό πλαίσιο. Ήταν μια σοκαριστική επίδειξη που κατέστησε σαφές ότι το κεφάλαιο κινδύνευε απλώς και μόνο από την επιχειρηματική δραστηριότητα με τις ΗΠΑ ή στις ΗΠΑ.
Η ανεξαρτησία της Fed
Την προηγούμενη εβδομάδα ο Αμερικανός πρόεδρος εξαπέλυσε μια ακόμα επίθεση εναντίον του πρόεδρου της Federal Reserve, Τζερόμ Πάουελ, την οποία μάζεψε μετά το μήνυμα από την αγορά ομολόγων. Στο πλευρό του κεντρικού τραπεζίτη στάθηκαν πολιτικοί και ομόλογοι του από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού που προειδοποίησαν ότι η απόλυση του θα έχει ανυπολόγιστες επιπτώσεις στις αμερικανικές αγορές, το δολάριο και τα ομόλογα. Ο ισχυρός άντρας της Fed φαίνεται ότι έχει επίσης την παρασκηνιακή στήριξη του υπουργού Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, ο οποίος αντιλαμβάνεται τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης απομάκρυνσης του και το διακύβευμα της ανεξαρτησίας της Federal Reserve.
Η ώρα της Ευρώπης
Αν η ανάπτυξη είναι ο βασικός πυλώνας του εξαιρετισμού της αμερικανικής αγοράς, η ατζέντα του Τραμπ είναι βαριά σε δύο πολιτικές, δασμούς και απελάσεις, που εκτιμάται ότι θα αυξήσουν τις τιμές και θα επιβραδύνουν την ανάπτυξη. Και ενώ η κυβέρνηση εκτιμά ότι μπορεί να αναβαθμίσει την TCJA (αφού αν δεν το έκανε θα ήταν ίσως η μεγαλύτερη de facto αύξηση φόρων στην ιστορία των ΗΠΑ), ο δημοσιονομικός χώρος για κάτι τέτοιο είναι περιορισμένος. Μια μεγάλη, ανεπτυγμένη οικονομία δεν έχει δει ποτέ τόσο υψηλά ελλείμματα εκτός πολέμου, ύφεσης ή πανδημίας.
Εάν η κυβέρνηση Τραμπ δεν μειώσει το έλλειμμα, με τις ΗΠΑ να βρίσκονται κοντά στην πλήρη απασχόληση, η αγορά ομολόγων που φοβάται τον πληθωρισμό θα εξεγερθεί τελικά στέλνοντας τις αποδόσεις των 30ετών ομολόγων στο 6%! Αυτό θα σήμαινε ύφεση.
Ταυτόχρονα, η ατζέντα του Τραμπ έχει αυξήσει τις προοπτικές ανάπτυξης ενός από τους σημαντικότερους αντιπάλους του για τα χρηματοοικονομικά κεφάλαια. Η Ευρώπη, η οποία έχει περιθώρια για ελλείμματα, ανησυχεί τώρα για τις επιπτώσεις των δασμών και της ανατροπής της αμυντικής ομπρέλας των ΗΠΑ. Η Γερμανία μόλις ψήφισε τη δημιουργία ενός ταμείου υποδομών ύψους 500 δισ. ευρώ, το οποίο πέρασε εσπευσμένα από το κοινοβούλιο της ειδικά λόγω της ανησυχίας για τις πολιτικές του Τραμπ. Και αυτή είναι μόνο μία χώρα. Περισσότερες δαπάνες σημαίνουν πιθανότατα υψηλότερη ανάπτυξη και υψηλότερα εταιρικά κέρδη σε ολόκληρη την ήπειρο.
Αυτό φάνηκε και στις αγορές.
Δυο παράδοξες για τα μέχρι πρόσφατα χρηματιστηριακά ειωθότα κινήσεις των ζευγαριών ευρώ-bunds και δολαρίου – αμερικανικών ομολόγων έδωσαν το σήμα ότι η Ευρώπη κερδίζει τη μάχη του ασφαλούς καταφυγίου σε περιόδους κρίσεις.
Είθισται ευρώ και γερμανικά ομόλογα (bunds) να κινούνται αντίστροφα, καθώς οι θετικές προοπτικές για την οικονομία που ενισχύουν το ενιαίο νόμισμα πλήττουν τη ζήτηση για χρέος που είναι το ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών στην ευρωζώνη. Η αντίστροφή κίνηση παρέμεινε και μετά την ιστορική απόφαση της μεγαλύτερης οικονομίας του ευρώ να αυξήσει τις δαπάνες για άμυνα και υποδομές βάζοντας τους τίτλους τέλους σε δεκαετίες λιτότητας.
Αλλά αυτό το μήνα το ευρώ έχει αυξηθεί περίπου 5% έναντι του δολαρίου ακόμη και όταν διευρύνθηκε το διατλαντικό χάσμα στις αποδόσεις των ομολόγων, αυξάνοντας το πρόσθετο επιτόκιο που παρέχουν τα κρατικά ομόλογα, όπως αναφέρουν σε ανάλυση τους οι Financial Times. Το διετές κόστος δανεισμού των ΗΠΑ είναι τώρα περίπου 2 % πάνω από εκείνο της Γερμανίας, από περίπου 1,7 ποσοστιαίες μονάδες στις αρχές Μαρτίου.
Η ανατρεπτική ατζέντα Τραμπ
Ο 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει παρουσιάσει ένα σύνολο οικονομικών και εξωτερικών πολιτικών: επανεξέταση των δεσμεύσεων στο ΝΑΤΟ, πολιτικές υψηλών δασμών on-and-off, απειλές για την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών, κλείσιμο των περισσότερων μορφών εξωτερικής βοήθειας και μαζικό κλείσιμο των διπλωματικών αποστολών. Όλα αυτά εφαρμόζονται με αστραπιαία ταχύτητα και χωρίς σαφή ένδειξη για το πότε και σε ποιο επίπεδο θα τεθούν σε εφαρμογή.
Είναι ήδη πάρα πολλά για να τα αντέξουν οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Αλλά αυτό που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ το δολάριο ΗΠΑ καταρρέει σε αξία, συσσωρεύοντας ακόμη περισσότερες απώλειες στους διεθνείς επενδυτές, πολλοί από τους οποίους έχουν επιλέξει να παραμείνουν σε στάση αναμονής. Κανείς δεν ξέρει αν το βάρος των δασμών θα αναγκάσει τις ΗΠΑ σε ύφεση και πόσο βαθιά θα μπορούσε να είναι τελικά αυτή η ύφεση. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η απώλεια της εμπιστοσύνης στην Αμερική ως τόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας και ως διεθνή εταίρο θα χρειαστεί χρόνια ή δεκαετίες για να αποκατασταθεί.
VIA: https://www.ot.gr
